Cuối phiên thảo luận tại hội trường sáng 28-5 về dự án Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (TAND) sửa đổi, Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hòa Bình đã phát biểu giải trình trước Quốc hội về những vấn đề đại biểu quan tâm, còn ý kiến khác nhau.
Về tổ chức tòa án theo thẩm quyền xét xử, ông Nguyễn Hoà Bình cho hay TAND Tối cao vẫn giữ quan điểm phải tổ chức tòa án theo thẩm quyền xét xử.
Chánh án phân tích: “Chúng ta có 2 cấp xét xử. Bản thân Luật này cũng quy định nhiệm vụ của cấp xét xử sơ thẩm, cấp xét xử phúc thẩm, không nêu nhiệm vụ của tòa án cấp huyện, tòa án cấp tỉnh. Tương tự, các luật tố tụng cũng quy định như vậy. Kết quả bỏ phiếu ở Quốc hội thế nào, chúng tôi sẽ chấp hành, nhưng chắc chắn tổ chức thành tòa án sơ thẩm, phúc thẩm là xu thế. Hôm nay chúng ta không làm thì tương lai, con cháu chúng ta sẽ phải làm”.
Về vấn đề mở rộng nguồn bổ nhiệm thẩm phán TAND Tối cao, Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho biết Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao gồm 17 người. Trong khi việc xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm là thủ tục tố tụng đặc biệt, không có luật sư, không có bị cáo, rất cần có 2 thành viên ngoài hệ thống tòa án, tức là không quá 15% là thành viên bên ngoài hệ thống tòa án, bao gồm điều tra viên, kiểm sát viên, giáo sư luật, luật sư… để tăng tính phản biện.
Theo Chánh án, nếu tất cả 17 thành viên đều là thẩm phán thì có thể sẽ cùng một thói quen, cùng một nếp nghĩ…
“Đã lựa chọn mô hình tranh tụng thì ngay trong Tòa án cũng phải tôn trọng nguyên tắc này, vì tranh tụng chính là con đường dẫn đến công lý”, Chánh án Nguyễn Hòa Bình nói.
Vẫn theo Chánh án Nguyễn Hòa Bình, điều 141 dự thảo không quy định về quyền truyền thông. Ông Nguyễn Hòa Bình khẳng định: “Chúng tôi chỉ điều chỉnh hoạt động này trong phòng xét xử, ra ngoài phòng xử, các nhà báo phỏng vấn ai, quay phim ai, chúng tôi không có quyền can thiệp. Có ĐB nói chỉ cần một bên đồng ý là có quyền ghi âm, ghi hình. Nhưng xin chia sẻ với ĐB, bên này đồng ý nhưng bên kia không đồng ý cũng ảnh hưởng đến quyền con người”. Đề nghị “giữ nguyên như dự thảo”, Chánh án cho rằng quy định này nhằm “nâng cao hiệu quả xét xử, duy trì trật tự phiên tòa”.
Về vấn đề thu thập chứng cứ, Chánh án thông tin, dự thảo đã được chỉnh lý theo hướng tòa án hướng dẫn, hỗ trợ các bên thu thập chứng cứ. Phản hồi ý kiến ĐB Nguyễn Thanh Sang (TPHCM) cho rằng 80% các vụ án không có luật sư, tòa phải có trách nhiệm đi thu thập chứng cứ cho người dân, ông Nguyễn Hòa Bình phản biện: “Người khởi kiện phải có chứng cứ để bảo đảm mình đúng, chứ không phải cứ xách đơn đến là tòa phải đi thu thập chứng cứ. Nguyên đơn cũng là nhân dân, bị đơn cũng là nhân dân. Nếu tòa phục vụ nhân dân là nguyên đơn đi thu thập chứng cứ, rồi tòa lại phục vụ bị đơn tiếp tục đi thu thập chứng cứ thì sẽ rất… kỳ cục. Không có một nước nào làm như vậy cả”.
Về việc thẩm phán thông tin về quan điểm của vụ án trước khi xét xử, ông Nguyễn Hòa Bình khẳng định đây là điều nghiêm cấm từ trước đến nay, cũng như từ nay về sau. Bản án chỉ được tuyên sau khi tòa án kiểm tra chứng cứ công khai tại phiên tòa và qua tranh tụng. Trước khi tuyên, thẩm phán không được quyền nói về quan điểm xử lý vụ án.
