Cát là một trong những yếu tố quan trọng quyết định đến chất lượng, tuổi thọ của công trình xây dựng. Điều đáng lo hiện nay là trong bối cảnh nguồn cung cát khan hiếm kéo dài, khó tránh được tình trạng các doanh nghiệp và vựa cung cấp cát đưa ra thị trường loại cát không rõ nguồn gốc, chất lượng. Thậm chí có trường hợp chủ vựa cát chạy theo lợi nhuận nên trộn lẫn cát biển nhiễm mặn, sẽ ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng công trình.
Từ lâu, lượng cát xây dựng cung cấp cho hoạt động xây dựng ở TPHCM có 3 nguồn chính: cát được khai thác từ các con sông trên địa bàn, cát Đồng Nai và cát ở các tỉnh miền Tây. Các chủ thầu không khó để nhận biết nguồn gốc cũng như chất lượng cát. Do đặc thù địa chất, dòng chảy, cát được khai thác từ các tỉnh miền Tây thường có hạt mịn, đều và có màu xám; cát Đồng Nai hạt to, không đều, có màu vàng tươi; còn cát được khai thác ở đầu nguồn sông Sài Gòn có màu vàng, về hạ nguồn cát mịn, màu thẫm hơn. Các nhà thầu thường chọn cát Đồng Nai, cát thượng nguồn sông Sài Gòn dù giá có cao hơn. Loại cát mịn, màu đen, giá thấp chỉ dùng để san lấp, xây dựng công trình dân dụng, quy mô nhỏ.
Sau khi Chính phủ có chủ trương dừng các dự án nạo nét tận thu khai thác cát, nguồn cung cát bị giảm mạnh, trong khi nhu cầu về cát xây dựng rất lớn. Để có cát cung cấp ra thị trường, một số chủ vựa đã sang Campuchia nhập cát hay ra các tỉnh miền Trung để tìm nguồn hàng, nhưng nay Chính phủ Campuchia có lệnh cấm vĩnh viễn việc xuất khẩu cát. Chính sự khan hiếm nguồn cung đã dẫn đến tình trạng mất kiểm soát nguồn cát đang sử dụng trên địa bàn TPHCM. Theo Sở Xây dựng, hoạt động của 13 đoàn thanh tra, kiểm tra các điểm kinh doanh cát trên địa bàn TPHCM đều có kết quả 100% chủ cơ sở không xuất trình được hồ sơ về nguồn gốc cát đang bán.
Việc kéo dài tình trạng thả nổi chất lượng đầu vào của cát xây dựng sẽ dẫn đến nguy cơ chất lượng công trình khó đảm bảo kỹ thuật. Do vậy, các cơ quan chức năng cần quan tâm quản lý đầu vào của cát xây dựng, không để tiếp diễn tình trạng kinh doanh cát xây dựng không rõ nguồn gốc, khiến chất lượng công trình không đảm bảo.
