Tại tọa đàm, các ý kiến cho rằng, những bất cập, hạn chế của ngành điện, nhất là bất hợp lý trong cơ cấu giá thành, cách tính giá điện như hiện nay trong bối cảnh thế giới và khu vực có những diễn biến khó lường, đặc biệt giá đầu vào của ngành điện như than, dầu khí luôn biến động và neo cao, đã gây ra những hệ quả, hệ lụy đối với nền kinh tế và ngành điện.
PGS-TS Bùi Xuân Hồi, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Điện lực miền Bắc chỉ ra, ngành điện vẫn còn nhiều bất cập, từ quy hoạch đến tổ chức quy hoạch ở cả 3 khâu: Sản xuất, truyền tải và phân phối. Về mặt cơ cấu, giá thành, cung ứng điện gồm có 4 phần: Sản xuất, truyền tải, phân phối và bán lẻ. Phần sản xuất đang chiếm 70-80% cơ cấu giá thành. Phần nguồn điện, hiện các biến động đầu vào dẫn đến biến động của nguồn điện. Các phần còn lại, từ truyền tải, đến phân phối, bán lẻ, giá điện do Chính phủ quy định và thẩm quyền là của Thủ tướng Chính phủ.
Vì vậy, cơ chế điều chỉnh giá của Chính phủ cần mang hơi hướng, tín hiệu của thị trường. “Chúng ta cố gắng giữ giá, chỉ tăng giá 3% trong vòng 4 năm thì cái được là đảm bảo an sinh và đảm bảo mục tiêu vĩ mô khác. Những rủi ro có thể không đến ngay, nhưng chỉ cần thiếu điện ở miền Bắc trong thời gian rất ngắn, thì theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới, chúng ta đã thiệt hại lên đến 1,4 tỷ USD. Do đó, phải cân nhắc rất kỹ lưỡng bài toán điều tiết giá điện để đảm bảo ngành phát triển bền vững, từ đó nền kinh tế mới phát triển bền vững và an sinh xã hội được đảm bảo”, PGS-TS Bùi Xuân Hồi nêu.
 |
| Các chuyên gia tham dự tọa đàm |
PGS-TS Ngô Trí Long, chuyên gia kinh tế nhìn nhận, nguồn tiềm năng về điện của Việt Nam không thiếu: Thủy điện, năng lượng tái tạo, có tất cả điều kiện để phát triển. Nhưng thời gian qua, đặc biệt năm 2013, thời điểm tháng 5 và tháng 6, cả nước thiếu điện cục bộ. Theo ông, trong đầu tư một số nguồn điện, giá là một điểm nghẽn rất quan trọng. Điện là một lĩnh vực độc quyền, Nhà nước quy định giá. Hiện nay có 2 mặt hàng hết sức quan trọng với vấn đề an ninh năng lượng, đó là điện và xăng dầu. Những lĩnh vực này, ngành này, Nhà nước quy định giá. Nhưng điều hành giá điện ngoài theo cơ chế thị trường, trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, cần phải có sự điều tiết của Nhà nước.
PGS-TS Ngô Trí Long cũng cho rằng, để bảo đảm đủ điện cho sản xuất, kinh doanh, cần đảm bảo dự trữ nhiên liệu đầu vào. Nguồn nhiệt điện chiếm tỷ trọng tương đối lớn mà nguồn than trong nước thì hạn chế, phải nhập khẩu, nên phải dự phòng, dự báo được, để tránh hiện tượng có những cú sốc. “Khi quyết định giá điện, phải tính đúng, tính đủ, kịp thời để đủ bù đắp chi phí, có mức lãi nhất định, như vậy mới có nguồn cung ứng đảm bảo”, PGS-TS Ngô Trí Long chia sẻ.
Ông cũng dẫn kinh nghiệm ngành điện của bang Carlifornia, Mỹ, có thời kỳ giữ vị thế độc quyền, chính quyền quy định giá quá thấp so với giá thị trường, doanh nghiệp thua lỗ không thể tồn tại, không thể phát triển được, dẫn đến thiếu hụt điện.
 |
| PGS-TS Ngô Trí Long |
Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu, trong năm 2024, đảm bảo an ninh cung cấp điện cho phát triển của đất nước. PGS-TS Ngô Trí Long cho rằng, thực trạng cơ chế giá điện hiện đang là điểm nghẽn quan trọng. Người dân đang đòi hỏi xem xét lại việc giá điện sinh hoạt bù cho sản xuất; bù cho sản xuất thì giá điện sản xuất thấp, điều này có mặt tích cực nhưng đồng thời cũng có mặt tiêu cực. Tích cực là giá điện sản xuất thấp sẽ thu hút đầu tư, tiết kiệm chi phí làm cho giá thành giảm, nâng cao năng lực cạnh tranh. Nhưng hạn chế là thông qua việc giá điện thấp sẽ lạm dụng sử dụng công nghệ lạc hậu.
Hiện nay, Chính phủ và các cơ quan chức năng đang đưa ra để xây dựng biểu giá điện sinh hoạt 6 bậc. Điện khác với những mặt hàng khác (càng mua nhiều thì giá càng rẻ) là càng dùng nhiều, giá càng đắt theo phương pháp lũy tiến. Các chuyên gia cho rằng, cần xây dựng biểu giá điện mới hợp lý, bảo đảm mục tiêu. Giá điện phải tính đúng, đủ, kịp thời. Mặt khác, tách bạch giữa điện công ích và điện sản xuất kinh doanh. Đó là những vấn đề cần xử lý trong thời gian tới, để ngành điện tồn tại và phát triển, hoạt động một cách thực sự, bảo đảm cung ứng đầy đủ.
