Cân nhắc kỹ việc thành lập sàn giao dịch xăng dầu

Giá xăng dầu phụ thuộc vào quốc tế

Hiện nay, Bộ Công thương đang phối hợp các bộ, ngành, cơ quan chức năng, trong đó có Bộ Tài chính xây dựng dự thảo Nghị định mới về kinh doanh xăng dầu thay thế Nghị định 83/2014/NĐ-CP và các Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 83 đã được ban hành trước đó, nhằm bổ sung, hoàn thiện các cơ chế chính sách cho sự phát triển ổn định, hiệu quả của thị trường xăng dầu.

Tại tọa đàm, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Giá Phạm Văn Bình cho biết, hiện nay việc kinh doanh xăng dầu, điều hành giá xăng dầu đang được thực hiện theo Nghị định 83 năm 2014, Nghị định 95 năm 2021 và Nghị định 80 năm 2023. Trong giai đoạn vừa qua, điều hành hoạt động kinh doanh xăng dầu, nhất là điều hành giá đã được cơ quan điều hành thực hiện bám sát đúng quy định của nghị định và các văn bản pháp luật hiện nay cũng như theo giá thế giới.

Theo ông Phạm Văn Bình, một trong những nguyên nhân chính tạo ra sự thay đổi giá là do thay đổi giá xăng dầu thế giới. Khi mổ xẻ các yếu tố cấu thành giá, ta thấy giá xăng dầu thế giới hiện nay chiếm khoảng 65-77% so với giá xăng dầu trong nước, tùy theo mặt hàng xăng dầu. Về yếu tố chi phí, thuế chiếm khoảng 12-29% trong giá xăng dầu.

Đối với chi phí kinh doanh định mức được xác định trên cơ sở báo cáo kiểm toán kinh doanh xăng dầu cũng như các báo cáo thống kê chi phí thực tế tại doanh nghiệp, hiện nay, chi phí định mức dao động từ 7,5-11% của giá xăng dầu. Một số yếu tố cấu thành giá nữa là về lợi nhuận, hoạt động trích, chi quỹ… cũng ảnh hưởng tới giá xăng dầu.

“Tựu chung lại, giá thế giới là nhóm tác động lớn nhất tới giá xăng dầu”, ông Phạm Văn Bình chỉ ra.

Qua các kỳ điều hành, Nghị định 80 năm 2023 quy định kỳ điều hành 7 ngày, trong diễn biến đó có cập nhật những thông tin giá thế giới và các yếu tố cấu thành giá.

“Với diễn biến đó, yếu tố tác động lớn là giá xăng dầu thế giới, vì nó chiếm trong công thức tính giá cơ sở khoảng 65-70%, vì vậy, diễn biến giá trong 7 tháng vừa qua cũng có những biến động liên tục, nhưng tổng kết lại, mặt bằng giá không có nhiều biến động so với đầu năm 2024”, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Giá nêu.

Tại tọa đàm, Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam Bùi Ngọc Bảo cũng nêu, xăng dầu là một mặt hàng hết sức nhạy cảm. Trong cơ cấu giá, giá xăng dầu thế giới chiếm tới 64-72%, chúng ta phụ thuộc hoàn toàn vào quốc tế.

Tuy nhiên, Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu cho rằng, nút thắt hiện nay là các cơ chế điều hành mang tính chất hành chính, đặc biệt là vấn đề giá. Ông nói: "Chúng ta quy định kỹ quá, rõ ràng cơ quan quản lý Nhà nước vẫn 7 ngày phải xác định giá (theo Nghị định 95, 80), như vậy cơ quan quản lý Nhà nước làm thay cho doanh nghiệp, cơ chế vận hành không thay đổi kể cả những giai đoạn giá chỉ 15.000 đồng/lít hay 33.000 đồng".

Do vậy, việc xác định giá trong giai đoạn này là một "nút thắt" lớn nhất. Cần có cơ chế để xác định cái gì thuộc về thị trường để các doanh nghiệp quyết định. Đối với quản lý Nhà nước, trong thời gian tới phải bảo đảm an ninh năng lượng cho nền kinh tế; bảo đảm quản lý về mặt bằng giá chung để không có tác động mạnh, hoặc khi thế giới biến động mạnh thì chúng ta sử dụng những chính sách tài khóa thông qua thuế, cơ chế về bình ổn để xử lý, còn lại để thị trường vận hành. Theo ông Bùi Ngọc Bảo, khi có cạnh tranh thì xu hướng là luôn đạt được mức giá mà người tiêu dùng được hưởng lợi.

Cần có cơ chế để giao dịch xăng dầu trong nước công khai, minh bạch

Trước các bất cập của thị trường xăng dầu có nhiều ý kiến cho rằng nên thành lập sàn giao dịch xăng dầu. Ngày 18-7, Văn phòng Chính phủ có công văn truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Lê Minh Khái về việc nghiên cứu thông tin báo chí phản ánh kiến nghị về việc thành lập sàn giao dịch xăng dầu, nhằm tăng tính công khai, minh bạch, khắc phục những bất ổn của thị trường xăng dầu thời gian qua, trên cơ sở đó có giải pháp triển khai phù hợp theo thẩm quyền và quy định của pháp luật.

Bình luận về vấn đề này, chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long cho rằng, nếu có sự giao dịch xăng dầu trên sàn giao dịch sẽ tạo ra thị trường xăng dầu hoạt động một cách công khai, minh bạch. Cùng với đó sẽ giảm độc quyền. Hiện nay, có 39 doanh nghiệp kinh doanh đầu mối, trong đó 6 doanh nghiệp lớn nhất chiếm thị phần tương đối lớn - khoảng 88%. Phần lớn các doanh nghiệp này đều có vốn của Nhà nước, nếu có sàn giao dịch thì thị phần sẽ được chia lại, các khu vực tư nhân sẽ tham gia sâu hơn vào thị trường xăng dầu. Đồng thời, mức độ cạnh tranh sẽ tăng lên được lợi cho người tiêu dùng và nền kinh tế.

Tuy nhiên, ông Long cũng cho rằng, sàn giao dịch xăng dầu vẫn sẽ có những thách thức. Do đó, việc thành lập sàn giao dịch xăng dầu là đúng và cần, nhưng để quản lý, vận hành một cách hiệu quả, đáp ứng được mục tiêu và mục đích đặt ra cần phải có thời gian nghiên cứu, đánh giá hết sức kỹ lưỡng, sự đồng thuận, quyết tâm của Chính phủ và các cơ quan liên quan. Trước mắt nên cho phép giao dịch lưu thông các mặt hàng năng lượng tại Sở Giao dịch hàng hóa Việt Nam như trước kia để đáp ứng nhu cầu bảo hiểm và nhu cầu đầu tư của các doanh nghiệp.

Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam Bùi Ngọc Bảo cho rằng, hầu hết các sàn giao dịch dầu thành công thì 95% các giao dịch thông qua đó là không có hàng hóa, tức là giao dịch khống, trên toàn thế giới chỉ khoảng 5% là giao dịch là có mua thực. Do đó, sàn giao dịch xăng dầu phải tính toán kỹ về mặt cơ chế.

“Cần có cơ chế để giao dịch xăng dầu trong nước công khai, minh bạch, giúp việc quản lý đối với những hệ thống phân phối cũng sẽ dễ dàng hơn. Đơn cử trong nghị định mới đang xây dựng có cho phép các nhà bán lẻ lựa chọn nhiều nhà cung cấp, như vậy là rất cởi mở”, ông Bùi Ngọc Bảo nêu.