Làm sao để tránh vượt tuyến?
Báo cáo tại phiên giải trình, Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến cho biết, thành tựu lớn nhất của ngành y tế trong thời gian qua là đã từng bước khôi phục, củng cố và phát triển được mạng lưới y tế cơ sở.
Cả nước có trên 600 bệnh viện/trung tâm y tế tuyến huyện với hơn 70.000 giường bệnh. Số nhân lực y tế tuyến huyện là hơn 100.000 người, số nhân viên y tế tuyến xã khoảng 70.000 người. Mạng lưới y tế cơ sở đã tham gia tích cực, góp phần quan trọng vào việc dự phòng y tế, chủ động và toàn diện.
Tuy vậy, nhìn chung, y tế cơ sở vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu của người dân, chất lượng, hiệu quả hoạt động chưa cao. Người dân chưa tin tưởng vào chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh tại một số bệnh viện y tế xã nên thường “vượt tuyến” không cần thiết, gây quá tải tuyến trên và lãng phí xã hội…
Bộ cũng triển khai các mô hình bác sĩ gia đình tư nhân ở các thành phố lớn, kết hợp công - tư về nhân lực ở các trạm y tế xã; đẩy mạnh công tác truyền thông để các cấp ủy đảng, chính quyền, người dân thay đổi quan điểm chăm sóc sức khỏe ban đầu, hiểu về tầm quan trọng của y tế cơ sở, quan tâm đầu tư cho y tế cơ sở.
Tham gia giải trình, bà Nguyễn Thị Minh, Tổng Giám đốc Bảo hiểm xã hội (BHXH) Việt Nam, cho rằng, cần điều chỉnh chính sách thông tuyến khám chữa bệnh bảo hiểm y tế (BHYT) để tránh tình trạng người dân đi khám chữa bệnh không theo tuyến chuyên môn, kéo theo việc giảm vai trò của trạm y tế xã trong chăm sóc sức khỏe ban đầu và điều trị các bệnh thông thường.
Đối với các bệnh thông thường mà người bệnh điều trị ở tuyến trên, cần tăng mức đồng chi trả hoặc không thanh toán BHYT.
Cũng theo bà Minh, tự chủ tài chính bệnh viện là một nguyên nhân dẫn đến việc các bệnh viện có xu hướng kéo dài thời gian nằm viện để tăng số tiền thanh toán với cơ quan BHXH.
Ở một số bệnh viện, bệnh nhân phẫu thuật Phaco phải nằm viện từ 5 - 7 ngày hay đẻ thường nằm viện tới 5 - 6 ngày. Có những bệnh nhân chỉ bị viêm họng nhưng y tế cơ sở vẫn giữ lại điều trị tới 3 ngày để được BHYT chi trả nhiều hơn. Cũng do tự chủ tài chính nên bệnh viện huyện, trạm y tế chỉ định quá mức quy định, kê thêm giường, sử dụng thuốc, vật tư chưa hợp lý.
Về vấn đề này, ông Nguyễn Văn Tiên, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội, phân tích, chính sách khoán khám chữa bệnh BHYT cho tuyến xã tối đa 20% đã dẫn đến trường hợp nhiều danh mục thuốc, nhiều dịch vụ cơ bản cũng bị “đụng trần” 20% nên người dân ít muốn đến trạm y tế.
Chính vì thế dẫn đến lãng phí nhiều trạm y tế xã được đầu tư xây dựng khang trang, có bác sĩ, dược sĩ nhưng hàng ngày chỉ đón tiếp số ít người bệnh đến khám bệnh. “Tuy nhiên, hiện chưa có quy định pháp lý để bệnh viện tuyến trung ương, tuyến tỉnh hạn chế nhận khám chữa bệnh với bệnh nhân thông thường ở tuyến dưới”, ông Tiên nhìn nhận.
Chú trọng chăm sóc sức khỏe ban đầu
Nhìn nhận vấn đề từ khía cạnh chuyên môn, GS-TS Phạm Mạnh Hùng, nguyên Phó Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương, cho biết, dù đã có nhiều văn bản, nghị quyết đề cập đến y tế cơ sở, đầu tư kinh phí cho y tế cơ sở cũng khá nhiều, nhưng hiệu quả chưa cao và chưa bền vững.
“Cơ cấu bệnh tật đã thay đổi, các bệnh không lây phổ biến hơn nhiều so với trước nhưng khuyết điểm của ngành y tế là không kịp thời đưa các bệnh không lây nhiễm (tim mạch, ung thư, tiểu đường - nguyên nhân gây tử vong hàng đầu, thay cho các bệnh truyền nhiễm) vào nội dung của chăm sóc sức khỏe ban đầu”, ông Hùng nói và cho rằng, chính điều này làm cho người dân ngộ nhận chăm sóc sức khỏe ban đầu chỉ là công việc vận động xây nhà vệ sinh, vệ sinh môi trường, tiêm chủng…
Muốn cải thiện hiệu quả của y tế cơ sở, cũng theo ông Hùng, ngành y tế phải xác định cụ thể nội dung hoạt động của y tế cơ sở, gắn chặt chăm sóc sức khỏe ban đầu với các hoạt động dự phòng, điều trị, phục hồi chức năng và nâng cao sức khỏe.
Bên cạnh đó, chính sách tài chính y tế cũng cần thay đổi theo hướng Quỹ BHYT chi trả BHYT cho việc người dân khám bệnh định kỳ, sàng lọc bệnh mãn tính cho người dân để điều trị kịp thời, giảm gánh nặng về chi phí thay vì khi có bệnh nặng phải nhập viện mới được thanh toán như hiện nay.
“Trong cơ chế thị trường hiện nay, y tế cơ sở có rất nhiều khó khăn. Tôi cho rằng, điều quan trọng là phải tìm cách cho cán bộ y tế cơ sở đủ sống từ công việc của họ, như thế mới động viên được họ làm việc”, ông Hùng nhấn mạnh.
