Khó bắt kịp
Theo báo cáo, từ xuất phát điểm gần như ngang nhau cách đây 3 năm, hoạt động xuất khẩu công nghệ xanh của các nước phát triển nhất thế giới đang vượt lên so với các nước đang phát triển. Tổng trị giá xuất khẩu công nghệ xanh từ các nước phát triển tăng từ khoảng 60 tỷ USD lên hơn 156 tỷ USD trong giai đoạn 2018-2021. Cùng kỳ, xuất khẩu từ các nước đang phát triển chỉ tăng từ 57 tỷ USD lên khoảng 75 tỷ USD. UNCTAD cảnh báo nếu không nhanh chóng thu hẹp khoảng cách này, các nước sớm ứng dụng công nghệ xanh sẽ tạo ra những lợi thế lâu dài, khiến các nước đang phát triển càng khó bắt kịp.
UNCTAD ước tính rằng, 17 công nghệ tiên phong then chốt trong quá trình chuyển đổi xanh có thể tạo ra thị trường trị giá hơn 9.500 tỷ USD vào năm 2030, tăng vọt so với mức 1.500 tỷ USD ghi nhận trong năm 2020. Các công nghệ này bao gồm trí tuệ nhân tạo, xe điện, hydro xanh, nhiên liệu sinh học, công nghệ nano, 5G, chỉnh sửa gene, robot, in 3D, năng lượng gió và chuỗi khối (block chain). Việc ứng dụng chúng trong sản xuất hàng hóa và dịch vụ sẽ giúp phát thải ít khí carbon hơn. Mỹ và Trung Quốc đang thống trị những công nghệ này khi sở hữu tới 70% các sáng chế.
Theo bảng xếp hạng của UNCTAD về mức độ sẵn sàng áp dụng và khai thác những công nghệ tiên tiến như vậy, các quốc gia có thu nhập cao đều đứng đầu, gồm Mỹ, Thụy Điển, Singapore, Thụy Sĩ và Hà Lan. Xét ở khía cạnh này trong Nhóm các nền kinh tế mới nổi hàng đầu thế giới (BRICS), Nga xếp thứ 31, Trung Quốc thứ 35, Brazil 40, Ấn Độ 46 và Nam Phi 56 - cao nhất châu Phi. Dù vậy, một số quốc gia châu Á đang cho thấy sự nhanh nhạy trong việc chủ động tận dụng và khai thác công nghệ xanh như Ấn Độ, Philippines và Việt Nam. Trái lại, Mỹ Latinh, khu vực Caribe và Nam sa mạc Sahara châu Phi có nguy cơ bỏ lỡ các cơ hội hiện tại cao nhất.
Cân bằng lợi ích từ nước giàu
Báo cáo mới của UNCTAD cũng kêu gọi chính phủ các nước đang phát triển điều chỉnh chính sách môi trường, khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và công nghiệp, đồng thời kêu gọi họ ưu tiên đầu tư vào các lĩnh vực xanh hơn và phức tạp hơn, tạo động lực để chuyển nhu cầu của người tiêu dùng sang hàng hóa xanh hơn. Báo cáo cũng kêu gọi một chương trình quốc tế để đảm bảo mua các mặt hàng xanh có thể giao dịch, phối hợp nghiên cứu công nghệ xanh ở cấp độ đa quốc gia, tăng cường hỗ trợ cho các trung tâm xuất sắc trong khu vực về công nghệ xanh và đổi mới, và một quỹ đa phương để kích thích đổi mới xanh và tăng cường hợp tác giữa các quốc gia.
Tổng Thư ký UNCTAD Rebeca Grynspan nhấn mạnh, thế giới đang ở giai đoạn đầu của cuộc cách mạng công nghệ dựa trên nền tảng công nghệ xanh. Việc bỏ lỡ làn sóng này sẽ gây những tác động tiêu cực lâu dài. Phó Tổng Thư ký UNCTAD Pedro Manuel Moreno lưu ý rằng các nước đang phát triển nhỏ hơn, ít gây biến đổi khí hậu, đang kẹt giữa nỗ lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế với việc phải chật vật để tiếp cận công nghệ nhằm bảo vệ môi trường và giảm thiểu biến đổi khí hậu. Ông Moreno cho rằng các nước này cần đầu tư và chuyển giao công nghệ nhiều hơn, cũng như tăng cường tham gia các hiệp định thương mại và khí hậu toàn cầu. Ông cũng khuyến nghị sửa đổi các quy tắc thương mại thông qua thuế quan, trợ cấp và mua sắm công để giúp các nước đang phát triển bảo vệ các ngành công nghiệp xanh non trẻ.
