Theo quy hoạch sản xuất trên địa bàn xã Tân Lộc (huyện Thới Bình, tỉnh Cà Mau) thì ô thủy lợi vùng sản xuất lúa 2 vụ ở ấp 1 và ấp 6 có quy mô ban đầu 120ha sẽ được khép kín để làm lúa 2 vụ. Thực hiện quy hoạch này, năm 2014, Chi cục Thủy lợi tỉnh đã triển khai đầu tư trạm bơm đặt tại kênh Năm Quận, cùng với hệ thống cống hàng tỷ đồng. Tuy nhiên, khi trạm bơm làm xong thì có khoảng 50% diện tích lúa 2 vụ đã chuyển sang canh tác 1 vụ lúa - 1 vụ tôm. Do đó, ô thủy lợi này mâu thuẫn với sản xuất mặn - ngọt.
Ông Huỳnh Cao Minh, xã Tân Lộc bức xúc: “Cống được đầu tư mấy năm nay nhưng không phục vụ gì nhiều cho nông dân nơi đây. Thậm chí không ít người dân khổ vì cái cống này. Mỗi lần đi bơm nước phải vác máy móc qua đập rất nặng nề. Do cống khép không kín nên nước mặn thấm qua, làm ảnh hưởng đến năng suất lúa”.
Còn 2 trạm bơm đặt tại kênh Cựa Gà và kênh Tân Bửu phục vụ cho vùng sản xuất lúa - tôm tại ấp Tân Bửu (xã Tân Hưng, huyện Cái Nước) thì “trùm mền” mấy năm nay. Hai trạm bơm này được đầu tư vào năm 2013, nhưng do đặt “nhầm chỗ” nên không phát huy hiệu quả như mong đợi. Nói về 2 trạm bơm này, ông Trương Văn Hớn (nguyên Phó Bí thư ấp Tân Bửu) cho biết: “Ban đầu, 2 trạm bơm khi đưa vào sử dụng bơm nước khá tốt. Thế nhưng sau khi bơm rửa phèn xong thì người dân cấy lúa không phát triển được do đất bị nhiễm mặn cao. Sau đó, cấp trên cử người xuống hỗ trợ kỹ thuật làm thí điểm 7 hộ. Tuy nhiên, việc thí điểm cũng không thành công. Sau nhiều năm thất bại với mô hình 1 vụ lúa trên đất nuôi tôm nên người dân đã từ bỏ. Thế là trạm bơm không hoạt động cho đến nay”.
Theo người dân địa phương, nguyên nhân các trạm bơm không phát huy hiệu quả là do đặt “nhầm chỗ”. Vùng này đất đã nhiễm mặn cao, gần các con sông lớn nên nước mặn dễ xâm nhập, không thể sản xuất lúa được…
Ông Hứa Văn Tý, Phó Chủ tịch UBND xã Tân Lộc, cho biết, trước khi xây dựng trạm bơm, xã kết hợp với huyện và tỉnh để họp dân lấy ý kiến, được sự đồng thuận của dân. “Tuy nhiên, khi trạm bơm đưa vào vận hành lại không phát huy hiệu quả như mong đợi. Nguyên nhân do cống thiết kế sập nên khi vận hành phải kéo lên rất khó khăn. Ngoài ra, hệ thống nắp cống thường xuyên bị hư hỏng và không kín. Vì vậy, khi bơm nước ra thì một phần nước lại luồn qua khe chảy ngược trở lại. Hiện một số vùng da beo, người dân đã chuyển sang sản xuất 1 vụ lúa - 1 vụ tôm, do đó xã cũng gặp khó khăn”, ông Tý nói.
Theo Chi cục Thủy lợi tỉnh Cà Mau, chương trình trạm bơm được đầu tư từ năm 2013; đến nay có 14 trạm bơm với kinh phí 50 tỷ đồng. Ông Nguyễn Long Hoai, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh Cà Mau, cho rằng, các trạm bơm khi được đầu tư đã phát huy hiệu quả như góp phần giúp người dân chủ động trong sản xuất. Song, một số trạm bơm cũng gặp khó khăn, bất cập. Điển hình như khi bơm thì các cống phải ngăn lại nên ảnh hưởng đến giao thông. Cơ cấu sản xuất không nhất quán, lúa tôm đan xen nhau nên rất khó trong việc vận hành.
“Nếu giữ nước mặn phục vụ nuôi tôm thì ảnh hưởng đến sản xuất lúa và ngược lại. Vì vậy, trạm bơm muốn phát huy hiệu quả phải có ranh giới mặn ngọt rõ ràng. Ngoài ra, do lúc đầu thực hiện dự án kinh phí hạn hẹp nên lựa chọn công nghệ ở mức tương đương; từ đó một số trạm bơm khó khăn trong việc vận hành. Tới đây, có thể sẽ xem xét di dời những trạm bơm chưa hiệu quả…”, ông Hoai nói.
