Phải "nghĩ ngay" bởi SXH là bệnh diễn biến rất khó lường. Cho đến nay, SXH vẫn chưa có thuốc đặc trị, chưa có thuốc chủng ngừa. Ở những vùng sâu vùng xa, tỷ lệ tử vong vẫn còn cao, nhất là ở trẻ em. Bệnh diễn biến rất bất ngờ. Mới thấy trẻ chỉ sốt suông, có vẻ khỏe, bỗng rơi vào sốc, trụy tim mạch, rối loạn đông máu, co giật... Lúc đó thì đã nặng.
Một trẻ bị sốt cao liên tục 3, 4 ngày liền (sốt trên 39°C), khó làm hạ sốt (uống thuốc hạ sốt không hiệu quả), thường chỉ sốt suông (không kèm với ho, ỉa chảy như các lần trước) thì chắc là SXH rồi. Gia đình nên đưa ngay trẻ đến bệnh viện để được khám chữa trị.
Bệnh nguy hiểm nhất xảy ra vào ngày thứ ba đến ngày thứ sáu. Đó là thời điểm dễ rơi vào “sốc”, đặc biệt lúc vừa giảm sốt, chưa kịp mừng thì bệnh đã trở nặng. Đã có trường hợp một đứa trẻ bị sốt cao 3 ngày liền, đưa đi khám bác sĩ, bác sĩ bảo viêm họng, không phải SXH. Vị bác sĩ còn thề thốt nếu cháu bị SXH thì ông sẽ… từ chức, bỏ nghề. Và kết quả, đứa bé tử vong vì SXH...
Làm sao biết SXH “chuyển độ” từ nhẹ sang nặng?
Vấn đề là làm sao biết lúc nào bệnh chuyển từ độ nhẹ sang có dấu hiệu cảnh báo và sang độ nặng nguy hiểm để can thiệp kịp thời? Có một số dấu hiệu giúp phát hiện sớm sự chuyển độ này với điều kiện bệnh nhân phải được theo dõi thật sát. Chính phụ huynh, người nhà của trẻ bệnh là người phải theo dõi kỹ vì trong mùa dịch, bệnh viện quá tải không thể theo dõi kỹ trên từng bệnh nhân như người nhà. Việc theo dõi các dấu hiệu này khá dễ, ai cũng làm được nếu biết.
Dấu hiệu chuyển độ từ nhẹ sang nặng là đột nhiên trẻ kêu đau bụng (đau nhiều hơn, đau vùng hông phải); bứt rứt, lăn lộn, kêu khát nước, da đổi sắc (bầm bầm, tím tái); tay chân lạnh, mạch nhanh và nhẹ… Thấy dấu hiệu này, gia đình phải báo động ngay cho bác sĩ.
Tóm lại, khi trẻ sốt cao đột ngột, sốt suông (sốt khơi khơi, không kèm ho, sổ mũi), khó làm hạ sốt, vài ngày sau nếu có dấu xuất huyết dưới da, chảy máu cam, chảy máu nướu răng (lợi), nổi vết bầm chỗ chích, cắt… thì đã gần chắc là SXH. Khi bệnh trở nặng thì có thêm đau bụng, và dấu hiệu sốc: lạnh tay chân, mạch yếu và nhanh…
Trong khi theo dõi, đặc biệt từ ngày thứ ba trở đi, khi sốt cao đã giảm, chớ vội mừng. Nếu thấy bệnh nhân có một vài dấu hiệu dưới đây thì phải báo động ngay cho bác sĩ:
1. Bứt rứt, lăn lộn, vật vã, li bì, lừ đừ… một cách bất thường.
2. Đau bụng, đau nhiều hơn, đau vùng hông phải (vùng gan)
3. Chảy máu cam, chảy máu nướu răng (lợi), đi phân lợn cợn đen, ói có máu…
4. Tay chân lạnh giá, da đổi sắc, bầm bầm, tím tái…
5. Tiểu ít, khát nứơc nhiều.
SXH ở người lớn
Những năm gần đây, tỷ lệ SXH ở người lớn ngày càng tăng với bệnh cảnh phức tạp và nặng nề hơn cho nên cũng phải hết sức cảnh giác. Các dấu hiệu SXH Dengue ở người lớn có nhiều điểm khác biệt so với trẻ em.
Ngoài sốt cao, người lớn thường kèm theo lạnh run, nhức đầu (SXH Dengue giống như cảm cúm, có thể tự khỏi, có thể chuyển độ nặng). Thời gian sốt kéo dài hơn từ 5-7 ngày (dễ nhầm với các bệnh khác) trong khi ở trẻ em chỉ sốt 3-4 ngày. Sốt thường kèm ói mửa, tiêu chảy, đau bụng.
Những trường hợp nặng có dấu hiệu xuất huyết (xuất huyết da, xuất huyết tiêu hóa, xuất huyết âm đạo, chảy máu răng, chảy máu cam, xuất huyết kết mạc…). Có báo cáo cho thấy có một số biểu hiện nặng khác như viêm cơ tim, xuất huyết não, suy gan, hôn mê, co giật.
Theo dõi kỹ diễn biến bệnh
Việc theo dõi diễn biến của bệnh rất quan trọng ở cả người lớn và trẻ em trong mùa có dịch. Không chủ quan “không phải SXH”, "không sao đâu’’.
Trong mùa dịch, bệnh viện dễ bị quá tải, căng thẳng nên cần tổ chức phòng lưu, phòng theo dõi SXH riêng.
Bệnh viện cũng cần tập huấn cho người nhà bệnh nhân biết cách theo dõi các dấu hiệu trở nặng. Công tác truyền thông, giáo dục sức khỏe đặc biệt quan trọng với nhiều hình thức như truyền thông qua radio, tivi, điện thoại, tờ rơi, truyền thông nhóm, truyền thông cá nhân qua hướng dẫn trực tiếp...
Phòng chống SXH như thế nào?
Bệnh SXH thường xuất hiện nhiều ở các thành phố lớn bởi ở đây có quá nhiều công trường xây dựng, cao ốc mọc lên như nấm, nhiều ngóc ngách bê tông chứa đầy nước… Hơn nữa, các khoảng đất trống chung quanh công trường, các hộp xốp, lavabo bể, vỏ xe hư, thùng nước bỏ ngoài trời, bao bịch ny lông các thứ… là chỗ tốt cho muỗi vằn (Aedes Aegypti) sinh sản.
Muỗi truyền SXH là muỗi vằn, muỗi đốm, có khoan đen trắng ở lưng và chân, sống trong nhà và đẻ ở chỗ nước trong. Y tế phun thuốc diệt muỗi chỉ diệt được một số muỗi trưởng thành chớ không diệt được… lăng quăng. Cho nên, người dân phải chủ động diệt loăng quăng, bởi “không có lăng quăng thì không có SXH”.
