Chủ nhiệm Uỷ ban Tài chính - Ngân sách Nguyễn Đức Hải cho biết, dự thảo lần này chỉ cho phép Kiểm toán nhà nước truy cập cơ sở dữ liệu quốc gia, dữ liệu điện tử để thu thập thông tin trực tiếp liên quan đến nội dung kiểm toán. Đây là một trong những nội dung có nhiều tranh luận khi thảo luận về dự án Luật này tại tại kỳ họp thứ 7 của Quốc hội.
Thường trực Ủy ban Tài chính - ngân sách cho rằng, việc bổ sung quyền truy cập cho Kiểm toán nhà nước là cần thiết để phục vụ hoạt động kiểm toán và phù hợp với thời đại công nghệ thông tin, xu thế của cách mạng 4.0. Tuy nhiên, đúng như ý kiến của nhiều vị đại biểu Quốc hội, cơ sở dữ liệu quốc gia, dữ liệu điện tử của đơn vị được kiểm toán và của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến hoạt động kiểm toán có nhiều loại thông tin khác nhau, có cả những thông tin mật, tối mật, tuyệt mật, có những thông tin là bí mật riêng tư, bí mật nhà nước… nên cần phân cấp quyền truy cập phù hợp và phải quản lý, giám sát chặt chẽ.
Vì vậy, dự thảo luật mới nhất, sau khi tiếp thu, đã quy định rõ chỉ cho phép Kiểm toán nhà nước truy cập cơ sở dữ liệu quốc gia, dữ liệu điện tử để thu thập thông tin trực tiếp liên quan đến nội dung kiểm toán. Chỉ Trưởng đoàn kiểm toán mới được phép truy cập dưới sự giám sát và thống nhất về phạm vi truy cập của đơn vị được kiểm toán hoặc cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến hoạt động kiểm toán (Trưởng đoàn kiểm toán có thể ủy quyền truy cập theo quy định của pháp luật).
Bên cạnh đó, khái niệm “cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến hoạt động kiểm toán” trong dự thảo được Thường trực cơ quan thẩm tra cho là chưa được xác định rõ ràng, dẫn đến cách hiểu khác nhau, khi áp dụng dễ dẫn đến mở rộng đối tượng kiểm toán. Vì vậy, cần làm rõ khái niệm cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến hoạt động kiểm toán là các cơ quan, tổ chức, cá nhân được kiểm toán viên xác định là có dấu hiệu vi phạm liên quan đến việc quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công của đơn vị được kiểm toán.
Phát biểu tại phiên họp, Tổng Kiểm toán nhà nước Hồ Đức Phớc không tác thành với quy định “có dấu hiệu vi phạm mới được vào”. Ông Phớc lập luận, khi kiểm toán còn chưa được tiếp cận thì lấy đâu ra “dấu hiệu vi phạm”. Còn nếu đã xác định rõ có dấu hiệu này thì phải chuyển cơ quan điều tra. Theo Tổng Kiểm toán, giải pháp hợp lý hơn là quy định “cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến hoạt động kiểm toán” là những đơn vị đang sử dụng tài chính công, tài sản công có liên quan trực tiếp đến đơn vị đang kiểm toán. “Chẳng hạn, tôi kiểm toán đơn vị A thấy có dòng tiền chuyển sang chỗ B, chỗ C thì kiểm toán có quyền kiểm tra xem có đúng không”, Tổng Kiểm toán giải thích.
Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Lê Thị Nga đồng tình với ông Hồ Đức Phớc. Bà Nga nêu quan điểm: “Quy định phải “có dấu hiệu vi phạm" là quá bó, qua kiểm toán đối tượng chính thấy có liên quan trực tiếp thì có quyền kiểm tra đơn vị liên quan chứ biết rõ có dấu hiệu vi phạm mới được vào thì ... chịu”. Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển khẳng định, sẽ không có việc mở rộng đối tượng kiểm toán, nhưng sẽ bổ sung khái niệm để làm rõ như thế nào là các hoạt động có liên quan đến hoạt động sử dụng tài chính công tài sản công của đơn vị được kiểm toán, đồng thời quy định rõ nếu tiến hành kiểm toán đơn vị có liên quan thì phải báo cáo để bổ sung vào kế hoạch.
