Bệnh truyền nhiễm nguy hiểm
Theo Bộ Y tế, trong năm 2023, cả nước ghi nhận 82 người tử vong do bị chó dại cắn, tập trung nhiều ở Đắk Lắk, Gia Lai, Bình Phước, Bến Tre, Nghệ An, Điện Biên… Từ đầu năm 2024 tới nay, bệnh dại có chiều hướng diễn biến phức tạp, số trường hợp tử vong đang gia tăng. Chỉ trong 3 tháng đầu năm, cả nước đã ghi nhận hàng chục ổ dịch dại tại nhiều địa phương, với 45 ca mắc tại 22 tỉnh, thành phố, 22 ca tử vong, tăng gấp đôi so với cùng kỳ năm 2023. Đáng lo, gần đây xuất hiện các trường hợp mắc bệnh dại có thời gian ủ bệnh ngắn 10-15 ngày, trong đó nhiều trường hợp là trẻ em dưới 5 tuổi bị chó, mèo cắn ở vùng đầu, mặt, gây thương tích nặng ở khu vực gần thần kinh trung ương.
Gần đây, lúc 17 giờ ngày 11-3, cháu Q.N. (4 tuổi, ngụ tỉnh Quảng Bình) qua nhà hàng xóm, chơi với chó con mới đẻ thì bất ngờ bị chó mẹ xông vào cắn ở vùng mặt. Sau khi được khâu vết thương với gần 50 mũi và tiêm phòng huyết thanh uốn ván tại Bệnh viện Trung ương Huế cơ sở 2, sức khỏe cháu Q.N. dần ổn định. Cháu Q.N. cũng được đưa đến Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Thừa Thiên Huế thăm khám, tiêm huyết thanh kháng dại và tiêm vaccine phòng bệnh dại.
Bác sĩ Phan Thị Hồng Nhạn, cán bộ Phòng khám Đa khoa, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Thừa Thiên Huế, cho biết, đây là một ca bệnh nặng do chó cắn với vết thương phức tạp ở mặt - vùng nguy hiểm nhất vì khoảng cách gần thần kinh trung ương, virus dễ xâm nhập vào não gây viêm não tủy cấp tính.
Theo Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), bệnh dại là bệnh truyền nhiễm do virus dại lây từ chó, mèo hoặc vật nuôi sang người thông qua vết cắn, cào hoặc tiếp xúc với vết thương hở, dẫn đến nhiễm trùng. Nguyên nhân gây ra bệnh dại là do vi khuẩn tên Rhabdovirus có trong nước bọt của những động vật bị bệnh dại. Hiện nay, bệnh dại vẫn là một trong các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm gây dịch có số ca tử vong trên người cao nhất trên thế giới cũng như tại Việt Nam. Hàng năm, thế giới có khoảng 60.000 người tử vong do bệnh dại. Còn tại Việt Nam, mỗi năm có 70-80 ca tử vong do bị chó dại cắn.
Bác sĩ Thân Mạnh Hùng, Phó Trưởng khoa Cấp cứu, Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương, cho biết, nguyên nhân trực tiếp gây tử vong do bệnh dại trên người chủ yếu xuất phát từ việc người bị động vật nghi dại cắn đã không tiêm vaccine. Thời gian ủ bệnh dại ở người phụ thuộc vào tình trạng nặng nhẹ của vết cắn, khoảng cách từ vết thương đến các dây thần kinh trung ương, thường kéo dài 1-3 tháng sau phơi nhiễm, thậm chí không ít người nhiều năm sau khi bị cắn mới phát bệnh dại. Vết cắn càng nặng và gần cơ quan thần kinh trung ương, thời gian ủ bệnh càng ngắn, nguy cơ tử vong càng lớn.
Buông lỏng quản lý vật nuôi
Lý giải nguyên nhân bệnh dại đang có chiều hướng gia tăng, ông Nguyễn Văn Long, Cục trưởng Cục Thú y (Bộ NN-PTNT), chỉ rõ, hiện nay, nhiều địa phương chưa quản lý được đàn chó, mèo, tình trạng thả rông chó, mèo diễn ra tại nhiều nơi trong khi công tác tiêm vaccine phòng bệnh dại còn thấp. Theo thống kê của Cục Thú y, cả nước có trên 7 triệu con chó, mèo, nhưng tỷ lệ tiêm phòng bệnh dại trên tổng đàn chỉ khoảng 50%, thậm chí một số địa phương chưa tới 10%.
Để ngăn chặn các ổ dịch dại ở vật nuôi, Cục Thú y đề nghị các địa phương tăng cường thông tin, tuyên truyền sâu rộng đến người dân về công tác phòng chống bệnh dại trên đàn chó, mèo. Tập trung thống kê, rà soát để đẩy mạnh công tác tiêm vaccine phòng bệnh dại cho động vật nhằm tăng tỷ lệ bao phủ vaccine lên ít nhất 70% tổng đàn. Nhất là lên án những trường hợp nuôi chó nhưng cố tình không quản lý, giám sát chặt, thả rông chó dẫn đến chó cắn người, gây tử vong.
Theo nhận định của Bộ Y tế, thời gian tới, nguy cơ lây nhiễm bệnh dại từ động vật sang người vẫn tiếp tục có chiều hướng gia tăng do tỷ lệ tiêm vaccine phòng bệnh dại trên tổng đàn chó, mèo còn thấp, công tác quản lý đàn chó, mèo còn hạn chế. Mặc dù hiện chưa có phương pháp điều trị bệnh dại hiệu quả sau khi xuất hiện các dấu hiệu lâm sàng, nhưng bệnh dại hoàn toàn có thể được phòng ngừa bằng nhiều cách.
Theo đó, Bộ Y tế khuyến cáo người dân cần thực hiện tốt các biện pháp: cho chó, mèo nuôi tiêm vaccine phòng dại đầy đủ và tiêm nhắc hàng năm theo khuyến cáo của ngành thú y; chó nuôi phải được xích, nhốt, khi ra đường phải mang rọ mõm. Khi bị chó, mèo cắn, người dân cần rửa vết thương dưới vòi nước chảy ngay lập tức với xà phòng liên tục 15 phút, nếu không có xà phòng thì có thể xối rửa vết thương bằng nước thông thường. Sau đó, vết thương cần được rửa sạch với cồn 70% hoặc cồn iod; hạn chế làm giập vết thương và không băng kín vết thương; kịp thời đến cơ sở y tế để khám, tư vấn và tiêm vaccine phòng dại, huyết thanh kháng dại; tuyệt đối không chữa bệnh dại bằng các biện pháp chưa được Bộ Y tế công nhận.
Theo Tổ chức Y tế thế giới, vaccine phòng bệnh dại có hiệu quả ngăn ngừa gần 100% sau khi tiêm chủng. Người đã bị phơi nhiễm với mầm bệnh dại nhưng chưa tiêm ngừa trước đó nên được tiêm liều đầu tiên của liệu trình tiêm phòng dại càng sớm càng tốt, sau đó, họ nên tiêm các liều bổ sung vào ngày thứ 3, 7 và 14. Đối với người lần đầu tiên tiêm ngừa bệnh dại cũng nên theo liệu trình 4 liều vaccine trong 2 tuần vào các ngày 0, 3, 7 và 14. Với người đã bị phơi nhiễm với mầm bệnh dại nhưng đã tiêm ngừa trước thì chỉ cần tiêm thêm 2 mũi, mũi đầu tiên càng sớm càng tốt sau khi bị phơi nhiễm và mũi tiếp theo vào ngày thứ 3.
