1. Hiện nay nhiều người không còn thói quen cầm tờ báo đọc do nhận được mọi tin tức qua điện thoại ngay trên giường buổi sớm. Sạp báo ở TPHCM bây giờ ít lắm, nên muốn mua báo tôi phải tập nhớ nằm lòng vị trí từng sạp báo trên những cung đường đi qua. Hầu hết là những sạp báo nhỏ gọn và không sẵn mọi đầu báo. Như sạp của cô Loan (67 tuổi) có thâm niên 20 năm trên đường Lê Quang Định (quận Bình Thạnh), nếu muốn mua thêm 1 tờ nào đó, tôi gửi tiền đặt trước… Sạp báo đầu hẻm nhỏ bên hông số nhà 127 Điện Biên Phủ (quận 1) cũng có thâm niên mấy chục năm. Cứ 4 giờ sáng mỗi ngày, vợ chồng ông Đức (70 tuổi) ra mở sạp báo, bán tới 19 giờ tối mới nghỉ.
Giữa dòng xe cộ ngược xuôi qua lại, trên đường Nguyễn Duy Trinh (TP Thủ Đức), sạp báo của bà Tư trên chiếc kệ nhỏ luôn bày bán những “tin tức nóng hổi, vừa thổi vừa đọc” hàng chục năm. Bà Tư có thói quen nâng niu những tờ báo giấy, luôn xếp ngăn nắp, ngay hàng thẳng lối các tờ báo trên kệ trước khi trở vào ngồi nép bóng mát trong nhà. “Đã 3 đời bán báo”, bây giờ, ngày ngày bà có thể bán cả trăm tờ nhật báo. Mỗi buổi sáng, vẫn có nhiều người mua báo rồi vào quán cà phê kế bên để đọc. Nhiều khách quen trung niên cứ ghé qua, lấy tờ báo trên kệ và đưa đúng số tiền cho bà mà không cần hỏi giá…
Những hình ảnh này đến lúc nào trở thành quá vãng? Sự phát triển của báo điện tử, mạng xã hội, cùng sự thay đổi sâu sắc của công chúng trong cách tiếp cận thông tin qua điện thoại di động và máy tính cá nhân đã khiến báo chí truyền thống thay đổi.
Báo điện tử giúp cho giới truyền thông phục vụ công chúng nhanh hơn, hấp dẫn hơn, phong phú hơn nhờ tính đa phương tiện vượt trội và không giới hạn. Hiện tại, báo giấy bất lợi về cơ bản nếu so sánh với báo điện tử (vốn có nhiều lợi thế về công nghệ, thời gian xuất bản, khối lượng thông tin phong phú, hình thức đa phương tiện vượt trội, không gian truyền tin vô biên…).
2. Cơ hội dành cho báo giấy hôm nay tại Việt Nam chỉ có thể là “Làm hết sức có thể, thay đổi và sáng tạo hết sức có thể”. Nhiều nhật báo lớn đã liên tục cải tiến nội dung và hình thức theo xu hướng cung cấp thông tin, giải pháp, phân tích đa chiều; gần gũi với bạn đọc về đời sống thị dân, phản ánh sát sườn cuộc sống dân sinh. Để phục vụ bạn đọc ngày càng tốt hơn, báo giấy cũng đã kết nối đồng bộ, “ăn ý” với báo điện tử. Nhiều cơ quan báo đưa nhật báo của mình vào mọi hệ thống phát hành có thể, thậm chí cả cửa hàng tiện lợi 24h, để thay thế sạp báo lề đường.
Người làm báo giấy còn đứng trước nhu cầu tăng cường ý tưởng sáng tạo, cung cấp thông tin qua nhiều định dạng (đồ họa, thống kê dữ liệu…), đột phá về trình bày cho một ấn bản nhật báo tưởng chừng “khuôn mẫu”. Nếu làm sáng tạo và thể hiện ấn tượng, phá cách, dẹp bỏ những rập khuôn, báo giấy sẽ có chỗ đứng vì còn lượng người đọc trung thành và tình yêu loại hình báo chí có giá trị văn khố cao, nhất là ở những tờ báo đã định hình giá trị thương hiệu.
Dẫu vậy, báo giấy không thể thụ động phó thác số phận vào những ai còn thích cầm trên tay những tờ báo in hay sự chuyển động chậm chạp của quá trình độc giả chấp nhận phương thức đọc tin trả tiền trên mạng. Bên cạnh những giá trị truyền thống là tính chính thống, chính xác, phân tích, bình luận, dự báo, những điều tra chuyên sâu riêng biệt và những thị trường ngách, báo giấy phải làm mới mình với tâm thế sẵn sàng điều chỉnh, cách tân, thích nghi, miễn là hấp dẫn, hiệu quả.
