Băn khoăn cân đối vốn cho các chương trình mục tiêu quốc gia về giáo dục, y tế

Sau khi nghe các tờ trình, báo cáo thẩm tra, Quốc hội đã thảo luận ở tổ về chủ trương đầu tư chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026 - 2035; chủ trương đầu tư chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026 - 2035.

Đề xuất áp dụng cơ chế hỗ trợ chéo giữa các địa phương

Tại tổ TPHCM, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết thêm về chủ trương hợp nhất 3 chương trình MTQG hiện có về giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới và phát triển vùng dân tộc miền núi sẽ được hợp nhất lại thành một chương trình.

“Nguồn lực được bố trí trong 5 năm tới cho chương trình hợp nhất này cũng không lớn, khoảng trên dưới 100.000 tỷ đồng (cộng với các nguồn khác sẽ khoảng 140.000 tỷ đồng) cho cả 3 nội dung”, ĐB Phan Văn Mãi thông tin. Theo ĐB, 2 chương trình MTQG cho giáo dục và y tế lần này là rất cần thiết, nhưng chưa được bố trí nguồn lực trong dự toán ngân sách trung hạn, hiện Bộ Tài chính đang tham mưu cho Chính phủ để cân đối nguồn lực.

Chủ nhiệm Phan Văn Mãi phân tích, tuy nhiên, có một khoản tổng ngân sách chưa phân bổ đầu năm, Chính phủ nên ưu tiên phân bổ cho các chương trình MTQG này, vì nếu phải chờ đến kỳ họp đầu tiên của Quốc hội khóa XVI (dự kiến đầu tháng 4-2026) để Quốc hội thông qua nghị quyết trung hạn, thì sẽ mất nửa năm, dẫn đến việc không kịp chuẩn bị đầu tư hoặc khắc phục ngay cơ sở vật chất y tế, giáo dục ở vùng bị lũ lụt.

ĐB Phan Văn Mãi cũng lưu ý, trong bối cảnh nguồn lực có hạn và có nhiều chương trình MTQG, cần phải xác định cho đúng trọng tâm trọng điểm để đảm bảo đầu tư không trùng lặp, chồng chéo; thật sự thiết thực… ĐB cũng đề xuất, để giảm gánh nặng quản lý ở cơ sở, ở các xã, chỉ nên có một ban chỉ đạo chương trình MTQG để quản lý tổng hợp.

Một gợi mở quan trọng khác của ĐB Phan Văn Mãi liên quan đến cơ chế hỗ trợ chéo giữa các địa phương mà theo ông là “rất có ý nghĩa trên thực tế”, theo đó cho phép một địa phương được dùng ngân sách của mình để hỗ trợ địa phương khác; doanh nghiệp ở địa phương này được phép hỗ trợ cho các công trình ở địa phương khác và sẽ được trừ vào thuế thu nhập doanh nghiệp. Cùng với đó, để động viên nguồn lực xã hội một cách thiết thực, có thể cho phép một số hình thức như gắn tên của doanh nghiệp, cá nhân cho những công trình được hỗ trợ.

Chia sẻ quan điểm của ĐB Phan Văn Mãi, ĐB Trần Hoàng Ngân nhấn mạnh yêu cầu tránh trùng lặp, đồng thời đề nghị chương trình quan tâm đến nguồn lực ngoài nhà nước, đặc biệt là đối với mục tiêu nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo theo hướng hiện đại hóa. Ông cũng đề nghị xác định rõ 4 lĩnh vực ưu tiên, trong đó chính sách đất đai và tài trợ xã hội cho đại học là những điểm nhấn quan trọng.

Đề nghị bỏ cách tuyển dụng giáo viên theo dạng hợp đồng

Nêu ý kiến về chủ trương đầu tư chương trình mục tiêu quốc gia hiện đại hóa, nâng cao chất lượng GD-ĐT giai đoạn 2026-2035, ĐB Hoàng Văn Cường (Hà Nội) cho rằng, muốn có chất lượng thì phải bảo đảm đủ cơ sở vật chất. Chương trình đặt ra mục tiêu đủ trường lớp, thiết bị từ mầm non đến đại học, giáo dục nghề nghiệp, đó là điều rất quan trọng.

“Chúng ta đến các cơ sở giáo dục của nước ngoài sẽ thấy, giáo dục được đầu tư rất lớn. Phải bảo đảm làm sao đi đến các địa phương, cơ sở khang trang nhất, đẹp nhất, hiện đại nhất phải là cơ sở giáo dục”, ĐB Hoàng Văn Cường nêu. Theo ĐB, những vùng miền núi, khó khăn, cơ sở trường lớp rất khó khăn, nhiều nơi còn tạm bợ, vậy thì làm sao hút học sinh đến lớp.

“Như Đại học Kinh tế quốc dân, từ khi đầu tư cơ sở vật chất, có thư viện to đẹp, thì sinh viên đến trường không chỉ là những buổi học hàng tuần mà các em đến thư viện để nghiên cứu, trao đổi. Do đó, nếu cơ sở vật chất được hoàn thiện, thì việc dạy học 2 buổi/ngày là điều dễ dàng”, ĐB Hoàng Văn Cường dẫn chứng.

Về đội ngũ giáo viên, theo ĐB Hoàng Văn Cường, nếu không đủ, không bảo đảm chất lượng thì mọi đầu tư cơ sở vật chất cũng kém ý nghĩa, do đó cấu phần đầu tư phải tương đương giữa cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên.

Cùng với đó là đầu tư cho chuyển đổi số, các trường phải đi đầu trong sử dụng thiết bị thông minh, trí tuệ nhân tạo để học sinh, giáo viên có cơ hội tự trang bị kiến thức cho mình. Đầu tư trường học thông minh thì người học không bị giới hạn bởi cách học và dạy truyền thống, nâng cao hiệu quả học tập. Chương trình cần có cấu phần để đầu tư cho các trường học thông minh, đẩy mạnh chuyển đổi số.

ĐB Nguyễn Anh Trí (Hà Nội) cho rằng, kỳ họp lần này Quốc hội xem xét nhiều nội dung lớn về giáo dục, cho thấy Đảng, Nhà nước đặc biệt quan tâm về “quốc sách hàng đầu”. Ông cho rằng, chương trình mục tiêu quốc gia hiện đại hóa, nâng cao chất lượng GD-ĐT giai đoạn 2026-2035 có kinh phí đầu tư xứng đáng để hiện đại hóa cơ sở vật chất của ngành giáo dục cũng như đầu tư cho đội ngũ.

GS Nguyễn Anh Trí quan tâm đến việc đầu tư cho giáo viên, nhưng đi liền với đó phải là xây dựng một đội ngũ nhà giáo bảo đảm năng lực chuyên môn cũng như đạo đức nghề giáo, để mỗi nhà giáo thực sự là một tấm gương. ĐB Nguyễn Anh Trí đề nghị, phải bảo đảm biên chế giáo viên ở tất cả các địa phương, tránh tình trạng giảm biên chế cơ học như hiện nay một số nơi đang làm, nhất là khi thực hiện sáp nhập các tỉnh thành. Nhân đây, ĐB đề nghị Bộ GD-ĐT rà soát, thống kê về đội ngũ giáo viên, làm rõ có hay không việc các giáo viên hợp đồng đột ngột bị mất việc.

ĐB cũng đề nghị bỏ cách tuyển dụng giáo viên theo dạng hợp đồng đang phổ biến hiện nay, tránh tình trạng “ngày 5-9 khai giảng năm học mà trước đó mấy ngày giáo viên hợp đồng còn chưa biết được ký hay không”. ĐB Nguyễn Anh Trí cho rằng, có trường lớp thì phải có biên chế giáo viên. Tương tự, các chính sách ưu đãi dành cho giáo viên phải thực sự được thực hiện, tránh “chỉ nằm trên giấy”.

Với chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026 - 2035, ĐB Hoàng Văn Cường cho rằng, trong bối cảnh hiện nay, y tế số rất quan trọng. Sổ sức khỏe điện tử của người dân cần được đầu tư, để người dân đi đâu cũng được khám, điều trị tốt với tính liên thông cao. ĐB mong đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong điều trị.