Đây là nhận xét rất đúng với thực tế ở vựa lúa, vựa thủy sản, vựa trái cây vùng ĐBSCL. Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhận định: “Xã hội đã phân chia một bên là người sản xuất, một bên là người mua bán rồi. Vấn đề là phải liên kết được những người sản xuất và những người mua bán, kéo họ lại gần nhau, chia sẻ cho nhau để cùng phát triển”.
Lâu nay, người dân ĐBSCL có cách gọi rất mộc mạc với những người mua đi bán lại sản phẩm nông sản là “hàng xáo”, nhưng đa số gọi họ là “bạn hàng xáo”. Họ là những người đồng hành nắng mưa, cực khổ cùng nông dân, chủ yếu lấy công làm lời. Bạn hàng xáo chủ yếu dùng ghe luồn lách vào kênh, rạch mua lúa của nông dân. Theo GS-TS Võ Tòng Xuân, chuyên gia về nông nghiệp, nếu không có bạn hàng xáo, nông sản do nông dân làm ra không thể hoặc rất khó đến với doanh nghiệp. Còn theo GS-TS Nguyễn Văn Luật, nguyên Viện trưởng Viện Lúa ĐBSCL: “Thương lái hay bạn hàng xáo là những người rất linh hoạt và có độ nhạy với thị trường. Họ là cầu nối quan trọng giúp nông dân liên thông với doanh nghiệp trong kênh tiêu thụ nông sản. Cần tận dụng tốt lực lượng bạn hàng xáo để họ không chỉ là kênh thu mua nông sản mà còn là những người “truyền cảm hứng” để nông dân sản xuất tốt hơn, theo kịp nhu cầu thị trường”.
Cách đây hơn 10 năm, Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) đã nỗ lực để kết nối bạn hàng xáo với các doanh nghiệp xuất khẩu gạo. Đã có doanh nghiệp xuất khẩu gạo tập hợp hàng chục bạn hàng xáo và nhà máy xay xát, cùng hợp tác xã vào hệ thống thu mua lúa. Tuy nhiên, sự kết nối này không như mong muốn.
Thực tế, hiện nay mối quan hệ giữa bạn hàng xáo - nhà máy xay xát - doanh nghiệp xuất khẩu gạo vẫn là trục quan trọng tiêu thụ nông sản của nông dân. Trên thực tế, sản xuất nông nghiệp ĐBSCL dựa vào hai trục cầu nối quan trọng “đầu vào thông qua các đại lý vật tư nông nghiệp, đầu ra dựa chủ yếu vào bạn hàng xáo”. Nếu các đại lý cung cấp vật tư đầu vào được các nhà máy sản xuất khá “cưng”, chăm sóc hướng dẫn kỹ thuật, kể cả hỗ trợ vốn… thì bạn hàng xáo phải tự lực nguồn vốn và đa phần dùng ghe len lỏi các ngõ ngách để thu mua lúa của nông dân.
Có thể nói, trong thời gian giãn cách ở phía Nam vừa qua, nếu không có hệ thống bạn hàng xáo thì hàng hóa nông sản của nông dân sẽ rất khó tiêu thụ. Bộ trưởng Lê Minh Hoan là người am hiểu và dành nhiều tâm huyết cho sản xuất nông nghiệp. Vừa qua, Bộ trưởng đã đối thoại cùng các “Vua nông sản” Việt. Nhiều người đang chờ đợi Bộ trưởng sẽ tiếp tục cùng VFA đối thoại với bạn hàng xáo, chắc chắc sẽ có nhiều điều thú vị và những việc cần làm để nhìn nhận đúng vài trò, cũng như “hà hơi, tiếp sức” giúp bạn hàng xáo chuyên nghiệp hơn, không chỉ là người thu mua mà còn là người “truyền cảm hứng” cho nông dân an tâm sản xuất…
