Vất vả với cuộc sống sông nước nay đây mai đó nên cư dân vạn đò sông Hương luôn ước mơ có được một ngôi nhà trên cạn để ổn định cuộc sống, phòng tránh những lúc mưa gió bão bùng... Hơn mười năm qua, tỉnh Thừa Thiên-Huế đã tiến hành quy hoạch đưa dân lên bờ, nhưng đến nay số hộ vạn đò được cấp đất làm nhà chỉ chiếm một phần nhỏ, hơn 1.000 hộ còn lại phải tiếp tục cuộc sống lênh đênh trên sông nước và con đường lên bờ của họ vẫn còn xa... vời vợi.
Mọi hoạt động nấu ăn, tắm giặt của dân vạn đò đều diễn ra trên sông.
Theo số liệu thống kê của thành phố Huế, hiện còn hơn 1.000 hộ dân vạn đò, với hơn 6.000 khẩu, sống lênh đênh trên sông Hương thuộc sự quản lý của phường Phú Bình, Phú Hiệp, Phú Cát, Kim Long, Vĩ Dạ, phường Đúc. Chuyện đưa dân vạn đò lên bờ cũng được UBND thành phố Huế tính đến từ hơn mười năm trước. Bắt đầu từ năm 1992, thành phố Huế tiến hành giải quyết tái định cư cho một số dân vạn đò sông Hương. Theo đó, lần lượt gần 300 hộ khu vạn đò Vĩ Dạ, Phú Bình, Phú Hòa, Bãi Dâu được lên sống ở các khu vực ven sông Như Ý, hộ Thành Hào, tổ 16 phường Phú Hậu. Năm 1998, thành phố Huế cũng đã đầu tư xây dựng ở phường Kim Long một khu tái định cư có hệ thống hạ tầng đầy đủ, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt, ăn ở cho các hộ dân vạn đò sinh sống. Theo đó, có gần 200 hộ cư dân vạn đò ở phường Kim Long và Bến Me đã được chuyển lên bờ, mỗi hộ gia đình được cấp 100m2 đất để làm nhà ở. Khu này có hẳn một bến sông để neo đậu đò thuyền, tạo điều kiện cho họ tiếp tục nghề đánh bắt trên sông nước mà không ảnh hưởng đến môi trường, cảnh quan sông Hương.
Cùng với khu định cư Kim Long ra đời, thành phố tiếp tục đầu tư xây dựng khu Bãi Dâu, thuộc phường Phú Hậu. Có 110 căn nhà mái ngói được xây dựng trên diện tích 6ha đất, bao gồm hệ thống hạ tầng như đường, trạm thoát nước, trạm xá, trường tiểu học. Những căn hộ này được bán trả góp, tạo điều kiện cho cư dân vạn đò và một số hộ dân có nhu cầu về định cư. Tuy nhiên, không ít hộ dân khi được Nhà nước cấp đất làm nhà đã tự bán đi phần đất của mình để quay lại cuộc sống sông nước, bởi một số hộ dân đã quen sống với nghề sông nước, khi chuyển lên bờ họ không không tìm được việc làm thích hợp. Đây là một thực trạng đang làm đau đầu các nhà quản lý ở thành phố Huế.
Đến dự án còn nằm trên giấy
Tìm hướng giải quyết tích cực hơn để giúp người dân vạn đò có cuộc sống bền vững, ổn định trên bờ đến nay vẫn là bài toán chưa có lời giải. Ông Nguyễn Đình Cáng, giám đốc Ban Quản lý dự án các công trình xây dựng TP Huế cho biết, những năm qua, thành phố đã triển khai nhiều dự án hỗ trợ cho cư dân vạn đò ổn định cuộc sống. Thế nhưng về chính sách, chế độ, quy mô dự án chưa có tính bền vững, ổn định.
Năm 2004, thành phố Huế đã trình UBND tỉnh phê duyệt dự án tiếp tục việc tái định cư, giải quyết cho hơn 1 ngàn hộ dân vạn đò sống trên sông Hương. Kinh phí cho dự án hơn 150 tỷ đồng, được Viện Quy hoạch đô thị nông thôn (Bộ Xây dựng) thiết lập. Quy mô dự án là xác định khu định cư mới, phù hợp với khả năng ngành nghề, từng bước chuyển đổi theo chương trình phát triển kinh tế - xã hội của thành phố Huế. Theo đó, dự án tái định cư cho dân vạn đò được chia làm hai giai đoạn, tiến hành xây dựng 5 khu tái định cư ở khu quy hoạch Phú Hậu, Hương Sơ, Thủy Xuân, Phú Mậu, Hương Long. Trong đó, giai đoạn 1 xây dựng khu tái định cư Phú Hậu và Hương Sơ, với kinh phí hơn 65 tỷ đồng, được triển khai từ 2006 đến năm 2008, do Ban Quản lý dự án các công trình xây dựng thành phố Huế thực hiện.
Khu tái định cư Hương Sơ được quy hoạch trên 5,52ha. Theo thiết kế, ngoài 6 chung cư và hạ tầng…, dự án sẽ còn bao gồm trường mẫu giáo, tiểu học. Riêng khu vực Phú Hậu, một khu định cư mới của thành phố Huế được xây dựng trên diện tích 3,8ha, có đầy đủ hệ thống hạ tầng, đường giao thông, công viên cây xanh và khu chung cư cao tầng với diện tích sàn gần 12 ngàn m2. Với hai tiểu dự án này sẽ có hơn 500 hộ vạn đò thuộc diện giải tỏa sẽ được tái định cư. Tuy nhiên, theo lời ông Nguyễn Đình Cáng, dự án tái định cư dân vạn đò sông Hương chỉ mới triển khai... trên giấy, bởi nguồn vốn ngân sách của thành phố Huế còn hạn hẹp.
Dự án tái định cư cho dân vạn đò sông Hương chưa được thực hiện do thiếu vốn đồng nghĩa với việc dân vạn đò phải đợi, nhưng không biết đến bao giờ. Theo ý kiến của nhiều người dân, nếu không kịp thời đưa dân lên tái định cư trên bờ thì chẳng bao lâu nữa họ sống... kín cả dòng sông, đến lúc đó việc giải quyết nhà ở cũng như bao vấn đề phát sinh sẽ khó khăn hơn nhiều. Việc tái định cư cho dân vạn đò là rất cần thiết và nên làm triệt để, vừa giải quyết nhu cầu chỗ ở cho người dân vừa tạo cảnh quan môi trường sạch đẹp trên con sông vốn thơ mộng này.
Phan Lê
Bài 1: Từ nhà đò đến nhà... bè!
