Rạn nứt mới
Anh chính thức cắt đứt mọi ràng buộc thành viên với EU từ ngày 1-1-2021, nhưng riêng vùng lãnh thổ Bắc Ireland vẫn tiếp tục tuân thủ các quy định của thị trường chung EU và liên minh thuế quan để tránh phải thiết lập “biên giới cứng” giữa vùng này và CH Ireland thuộc EU.
Anh và EU đã ký Nghị định thư Bắc Ireland, theo đó EU cử các nhân viên hải quan tới vùng Bắc Ireland tiến hành kiểm tra hàng hóa đi qua các cảng để bảo đảm hàng hóa khi vào Bắc Ireland sẽ đáp ứng các tiêu chuẩn của thị trường EU.
Hai bên cũng thống nhất miễn kiểm tra hải quan với các thực phẩm và nông sản từ Anh vào Bắc Ireland trong quý 1-2021 để các doanh nghiệp Bắc Ireland có thời gian thích nghi các quy định mới.
Tuy nhiên, căng thẳng gia tăng từ đầu tháng 3 khi Chính phủ Anh kéo dài thời hạn cho phép thực phẩm và nông sản có thể được chuyển từ Anh tới Bắc Ireland mà không cần kiểm tra hải quan. Thời hạn áp dụng giai đoạn này là đến ngày 1-10, thay vì chấm dứt vào cuối tháng 3 như đã được hai bên thống nhất trước đó.
Động thái trên đánh dấu căng thẳng mới trong quan hệ EU - Anh thời hậu Brexit. Ủy ban châu Âu (EC) cho rằng, đây là lần thứ hai Anh đe dọa phá vỡ luật pháp quốc tế và cam kết sẽ sử dụng các công cụ pháp lý theo quy định trong thỏa thuận Brexit.
Hàng hóa đi qua các cảng trước khi vào Bắc Ireland Ngày 16-3, đặc phái viên của EU tại Anh Joao Vale de Almeida nhấn mạnh, Nghị định thư Bắc Ireland được thương lượng kỹ lưỡng giữa Anh và EU là giải pháp chứ không phải là vấn đề đối với vùng này. Phát biểu trên được đưa ra trong bối cảnh một số người ở Bắc Ireland đang kêu gọi loại bỏ nghị định thư trên với lý do nó tạo ra các rào cản thương mại giữa vùng này và phần còn lại của nước Anh để bảo vệ thị trường chung châu Âu.
Kêu gọi kiềm chế
Về phần mình, Anh khẳng định các biện pháp trên chỉ mang tính kỹ thuật và “có giới hạn”, chỉ là các bước đi tạm thời, chủ yếu tiếp nối các biện pháp đã được áp dụng. London bảo vệ quan điểm, cho rằng việc tạm hoãn 6 tháng là cần thiết để các doanh nghiệp như siêu thị, nhà vận chuyển hàng hóa có thêm thời gian thích nghi và triển khai những quy định mới. Đồng thời, Bộ trưởng Thương mại Anh Liz Truss khẳng định, London không vi phạm Nghị định thư Bắc Ireland ký với EU trong khuôn khổ thỏa thuận thương mại Brexit.
Mặt khác, Thủ tướng Anh Boris Johnson tuyên bố, nước này để ngỏ mọi khả năng trong các cuộc đàm phán với EU để nâng cao hiệu quả triển khai nghị định thư về vấn đề Bắc Ireland.
Trong thông báo mới đưa ra, Phó Chủ tịch châu Âu Maros Sefcovic cho biết, EU và Anh đã cùng thống nhất nội dung và có nghĩa vụ cùng thực hiện nghị định thư. Ông Sefcovic, quan chức chuyên trách các vấn đề quan hệ với Anh, cũng đã gửi một lá thư riêng cho người đồng cấp Anh David Frost, với nội dung kêu gọi Anh kiềm chế trước động thái mới của EU nhưng cũng mong muốn hai bên sẽ có các cuộc thảo luận về vấn đề này.
Trước căng thẳng Anh - EU, Nhà Trắng kêu gọi hai bên duy trì “Thỏa thuận ngày thứ Sáu tốt lành” nhằm bảo vệ hòa bình ở Bắc Ireland, sau khi EU xúc tiến hành động pháp lý trên. Trong một diễn biến khác, Thủ tướng Ireland Micheál Martin cũng tuyên bố, Ireland đang trông cậy vào sự ủng hộ của Mỹ để duy trì sự ổn định chính trị của Bắc Ireland sau khi Anh rời khỏi EU.
Theo các nhà phân tích, căng thẳng mới nảy sinh giữa EU và Anh sẽ ảnh hưởng tiêu cức đến tiến trình phê chuẩn thỏa thuận thương mại hậu Brexit. Trước đó, hai bên nhất trí cần thêm thời gian để EU chính thức phê chuẩn thỏa thuận thương mại hậu Brexit đến ngày 30-4 tới để bảo đảm rằng văn kiện này được xem xét bằng tất cả 24 ngôn ngữ của khối.
