Những cách tiếp cận nổi bật
Trên bản đồ giáo dục toàn cầu, Mỹ đang là một trong những quốc gia đi đầu trong việc đưa AI vào lớp học. Chính quyền liên bang gần đây đã ban hành sắc lệnh hành pháp về AI trong giáo dục, định hướng tích hợp từ bậc mẫu giáo đến lớp 12, với 3 yếu tố: hướng dẫn kỹ thuật, lý luận đạo đức và tư duy phản biện. Tuy nhiên, chính sách của Mỹ không áp đặt một khuôn mẫu thống nhất, mà để từng bang, từng trường linh hoạt triển khai. Theo The New York Times, nhiều trường đại học, như Arizona State University, đã ký thỏa thuận với OpenAI để thử nghiệm ChatGPT phiên bản giáo dục như một “trợ giảng ảo”, giúp trả lời thắc mắc, phản hồi bài tập và giảm bớt công việc hành chính cho giảng viên.
Ở châu Âu, trọng tâm lại nằm ở khung pháp lý và quyền riêng tư. Tờ Politico dẫn lời một quan chức Liên minh châu Âu (EU) cho biết: “Chúng tôi không muốn học sinh trở thành “chuột bạch” của các công ty công nghệ”. Nhiều trường tại Đức, Pháp yêu cầu giáo viên phải xin phép phụ huynh trước khi cho học sinh dùng AI. Từ năm 2018, Phần Lan đã phát triển khóa học “Elements of AI” cùng Đại học Helsinki, phổ cập kiến thức cơ bản cho hàng trăm ngàn học sinh và người trưởng thành. Chính phủ coi đây là kỹ năng công dân số cần thiết chẳng khác gì đọc, viết hay tính toán trong thế kỷ 21.
Châu Á chứng kiến cách tiếp cận quyết liệt và tập trung của Trung Quốc. Theo South China Morning Post, bắt đầu từ năm học 2025-2026, học sinh từ bậc tiểu học đến trung học phổ thông ở Trung Quốc sẽ được học AI tối thiểu 8 giờ mỗi năm. Nội dung trải dài từ khái niệm cơ bản, ứng dụng trong học tập cho đến nghiên cứu phát triển. Đặc biệt, Bộ Giáo dục Trung Quốc đã ban hành hướng dẫn chi tiết: học sinh tiểu học không được dùng AI làm bài tập, học sinh trung học cơ sở chỉ được phân tích cấu trúc logic, còn trung học phổ thông có thể dùng trong môn học về công nghệ. Giáo viên buộc phải kiểm soát để AI chỉ là công cụ hỗ trợ, không thay thế việc chấm điểm hay xử lý dữ liệu nhạy cảm.
Ở Singapore, Bộ Giáo dục đã đưa AI vào nền tảng học tập quốc gia Student Learning Space, hỗ trợ giáo viên chấm bài, phản hồi và cung cấp “trợ lý ảo” cho học sinh. Học sinh cũng được dạy kỹ năng sử dụng AI có trách nhiệm, đặc biệt là không nhập thông tin cá nhân vào hệ thống.
Nhật Bản đang thí điểm quy định minh bạch, theo đó, học sinh dùng AI viết luận phải ghi rõ nguồn, đồng thời học cách kiểm chứng thông tin sai lệch do AI tạo ra. Mục tiêu không phải dạy học sinh thành lập trình viên, mà là rèn tư duy phê phán và ý thức đạo đức trong môi trường số. UAE cũng nổi lên như một trong những nước tiên phong. Theo Gulf News, quốc gia này đã đưa giáo dục AI vào chiến lược quốc gia, tổ chức chương trình đào tạo giáo viên và xây dựng học liệu cho học sinh phổ thông.
AI không phải “phao cứu sinh”
Điểm chung ở hầu hết các mô hình là AI không phải “phao cứu sinh”, mà chỉ là công cụ. Con người, đặc biệt là giáo viên, vẫn giữ vai trò trung tâm hướng dẫn học sinh không chỉ biết cách sử dụng AI, mà còn biết cách suy nghĩ độc lập và có trách nhiệm.
Mới đây, Italy đã trở thành quốc gia EU đầu tiên ban hành luật toàn diện về AI. Luật này quy định trẻ dưới 14 tuổi chỉ được dùng AI khi có sự đồng ý của cha mẹ, đồng thời đưa ra hình phạt nặng đối với việc phát tán nội dung deepfake hay gian lận trong học tập.
Giới chuyên gia đồng thuận rằng giáo dục AI không chỉ dừng ở việc hướng dẫn kỹ năng sử dụng. Giáo sư Rose Luckin (Đại học UCL, Anh) nhấn mạnh: “Điều quan trọng không phải là học sinh biết bao nhiêu công cụ, mà là các em hiểu rõ tác động xã hội, đạo đức của AI”. Từ góc độ toàn cầu, UNESCO cũng kêu gọi các nước xây dựng khung kỹ năng số, trong đó giáo dục AI gắn liền với quyền con người, minh bạch và an toàn dữ liệu. Tương tự, Bộ trưởng Giáo dục Singapore, ông Chan Chun Sing từng phát biểu: “Chúng ta không thể tránh AI, nhưng có thể dạy trẻ em trở thành người làm chủ, chứ không phải nạn nhân của AI”.
AI trong trường học là xu hướng không thể đảo ngược. Nhưng để công nghệ này thực sự mang lại lợi ích, các quốc gia cần kết hợp giữa luật pháp, chương trình giảng dạy và vai trò then chốt của giáo viên. Công nghệ có thể dạy học sinh cách giải bài toán nhanh hơn, nhưng chỉ giáo dục nhân văn mới dạy các em trở thành công dân biết suy nghĩ độc lập, có đạo đức và trách nhiệm với xã hội. Đó mới là thách thức, và cũng là cơ hội lớn nhất của kỷ nguyên AI trong giáo dục.
