Tham vọng của EU
EU đặt mục tiêu trở thành lục địa trung hòa khí carbon vào năm 2050. Tuy nhiên, EU lo ngại các doanh nghiệp của khối có thể tranh thủ các tiêu chuẩn còn lỏng lẻo, hay còn gọi là “rò rỉ carbon”, để chuyển hoạt động sản xuất phát thải nhiều carbon ra nước ngoài, làm suy yếu nghiêm trọng tham vọng trung hòa khí hậu của EU và toàn cầu.
Để ngăn chặn nguy cơ này, EU quyết định cân bằng giá carbon giữa sản phẩm nội địa và nhập khẩu bằng Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM). CBAM đánh thuế carbon đối với tất cả hàng hóa nhập khẩu vào thị trường EU dựa trên cường độ phát thải khí nhà kính trong quy trình sản xuất tại nước sở tại. EU áp dụng thí điểm CBAM từ ngày 1-10-2023 và thực hiện đầy đủ từ năm 2026.
Một trong những mục tiêu của CBAM là khuyến khích các nền kinh tế ngoài EU áp đặt các chính sách khí hậu chặt chẽ hơn. Nếu các quốc gia xuất khẩu có thể chứng minh rằng giá carbon đã được tính vào sản phẩm, thuế CBAM sẽ giảm.
Tuy nhiên, theo Báo cáo Hội nhập Kinh tế châu Á (AEIR) 2024 được ADB phát hành ngày 26-2, CBAM dự kiến cắt giảm xuất khẩu của châu Á sang EU, nhất là từ Tây và Tây Nam Á. Theo ADB, CBAM có khả năng giảm lượng khí thải carbon toàn cầu dưới 0,2% so với kế hoạch mua bán khí thải với giá carbon là 100 EUR (108 USD) mỗi tấn và không có thuế carbon. Đồng thời, các khoản phí này có thể làm giảm xuất khẩu toàn cầu sang EU khoảng 0,4% và xuất khẩu của châu Á sang EU khoảng 1,1%, ảnh hưởng tiêu cực đến sản lượng của một số nhà sản xuất trong EU.
Khuyến nghị từ ADB
ADB cảnh báo, mặc dù CBAM đóng vai trò là thuế quan đối với các nhà sản xuất nước ngoài nhưng cũng sẽ làm tăng chi phí nguyên liệu thô như thép và phân bón cho các nhà sản xuất của EU, thậm chí có thể khuyến khích họ chuyển nhiều năng lực sản xuất ra nước ngoài, bao gồm cả châu Á. Điều này lại gây hại với chính EU.
Ấn Độ và Trung Quốc đều chỉ trích CBAM, cho rằng EU không nên lợi dụng khí hậu làm cái cớ để thực hiện chủ nghĩa bảo hộ thương mại. Nhà kinh tế trưởng Albert Park của ADB cho biết, bản chất của các sáng kiến rời rạc định giá carbon theo các lĩnh vực và khu vực, bao gồm CBAM, chỉ có thể hạn chế một phần rò rỉ carbon. Theo ông, để giảm đáng kể lượng khí thải carbon trên toàn cầu, đồng thời đảm bảo các nỗ lực về khí hậu hiệu quả và bền vững hơn, các sáng kiến định giá carbon cần được mở rộng sang các khu vực khác ngoài EU, nhất là châu Á.
ADB cũng khuyến nghị thực hiện các chính sách có mục tiêu nhằm khuyến khích các sản phẩm và dịch vụ thân thiện với khí hậu; hỗ trợ các quy định và tiêu chuẩn môi trường; tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển giao công nghệ xanh và hỗ trợ các chính phủ, tổ chức quốc tế trong việc thúc đẩy đầu tư và cơ sở hạ tầng xanh. Báo cáo AEIR 2024 tiếp tục kêu gọi hợp tác toàn cầu để phát triển các khuôn khổ được chấp nhận rộng rãi nhằm theo dõi lượng khí thải được tích hợp trong các sản phẩm và dịch vụ một cách hiệu quả.
