50 năm non sông liền một dải - Bài 5: Biến đầm lầy thành đô thị phồn vinh

Từ Khu chế xuất Tân Thuận…

Ngày nay, Khu đô thị Phú Mỹ Hưng tráng lệ là khu đô thị mới kiểu mẫu, biểu tượng cho sự thịnh vượng. Cạnh đó là Khu chế xuất Tân Thuận nhộn nhịp, mỗi năm đóng góp vài tỷ USD cho xuất khẩu. Đại lộ Nguyễn Văn Linh rộng 120m với 10 làn xe nối liền các cảng biển, khu chế xuất, khu đô thị… Tất cả như một biểu trưng phát triển mạnh mẽ của khu vực phía Nam thành phố. Nhưng 30 năm trước, khu vực này gọi chung là Nhà Bè, vẫn là vùng đầm lầy hoang vu.

“Tôi vẫn nhớ lần đầu tiên đặt chân đến Nhà Bè vào những năm cuối của thập niên 1980. Men theo con đường nhỏ xuống xã Tân Thuận Đông, tôi thấy những ngôi nhà cấp 4 lưa thưa giữa bốn bề đồng ruộng. Các xóm nhỏ sâu bên trong thì không có điện và nước sạch. Trông qua vùng đất hoang hóa, chua phèn đất đai bạc màu này, ít ai nghĩ nơi đây có thể xây dựng một khu đô thị tươi sáng. Nhưng tôi nhận định vùng này nằm ngay bên cảng Tân Thuận, một vị trí quá thuận lợi để làm khu chế xuất. Mặt khác, nếu xây dựng khu chế xuất ở đây thì sẽ tạo công ăn việc làm cho đông đảo người lao động nghèo từ quận 4, quận 8 và Bình Chánh…”, chuyên gia kinh tế Phan Chánh Dưỡng trải lòng trong cuốn hồi ký của mình.

Vị chuyên gia kinh tế này chính là người đã góp công khởi xướng nên câu chuyện của khu Nam Sài Gòn, vào năm 1989. Khi ấy, ông là Giám đốc Liên hiệp sản xuất kinh doanh xuất nhập khẩu quận 5 - Cholimex, đã đề xuất xây dựng khu chế xuất đầu tiên của cả nước tại TPHCM. Có sự kiện ấy là khi năm 1988, Luật thu hút đầu tư nước ngoài đầu tiên được ban hành, lãnh đạo TPHCM chỉ thị cho các công ty và sở, ngành đề xuất các đề án thu hút đầu tư nước ngoài vào thành phố.

Thời điểm này, nếu xây dựng khu công nghiệp thì việc sản xuất, bán hàng sẽ cạnh tranh trực tiếp với các doanh nghiệp quốc doanh - vốn đang được Nhà nước bao cấp, sẽ khiến các doanh nghiệp này phá sản vì năng suất thấp hơn. Nhưng nếu xây dựng khu chế xuất, thì nhà đầu tư chỉ đến Việt Nam thuê đất, thuê nhà xưởng, lao động, sản phẩm làm ra chỉ được bán đi nước ngoài, như thế sẽ không tạo áp lực cho nền công nghiệp trong nước. Đề án sau đó được Hội đồng Bộ trưởng cho phép làm thí điểm.

Nhiều phương án vị trí được đưa ra, như khu gần Tân Cảng hay Cát Lái. Nhưng cuối cùng, ông Phan Chánh Dưỡng đã chọn vùng đất Nhà Bè. Một nhân duyên tình cờ đã khiến ông tìm được nhà đầu tư là Công ty CT&D của Đài Loan cùng bắt tay xây dựng Khu chế xuất Tân Thuận.

Điều khó khăn lớn nhất chính là nền đất yếu của khu vực Nhà Bè, khiến không ít ý kiến hoang mang. Qua nhiều nghiên cứu, từ lịch sử khẩn hoang cho tới các ý kiến chuyên ngành về xây dựng, ông Phan Chánh Dưỡng tìm được cách lấy cát từ sông Soài Rạp để san lấp, bồi đắp vùng sình lầy với giá thành rẻ hơn nhiều so với lấy đất đỏ từ Biên Hòa.

Trải qua những gian nan ban đầu, cả những hoài nghi, ngăn trở, cuối cùng Khu chế xuất Tân Thuận cũng thành hình. Được thành lập vào năm 1991, đến nay, Khu chế xuất Tân Thuận có hơn 250 nhà đầu tư đến từ 22 quốc gia và vùng lãnh thổ, tạo việc làm cho hơn 70.000 lao động, xuất khẩu mỗi năm hơn 2 tỷ USD.

Từ khu chế xuất đầu tiên này, cho đến nay đã lan tỏa ra gần 400 khu chế xuất, khu công nghiệp trên quy mô cả nước. Ở quy mô TPHCM, một chuỗi liên hoàn khu chế xuất, khu công nghiệp cũng được nối tiếp nhau hình thành sau đó, tạo ra giá trị kinh tế, đóng góp không nhỏ cho việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế của TPHCM, làm thay đổi đời sống người dân cả một vùng rộng lớn.

…đến Khu đô thị Phú Mỹ Hưng

Khi tìm lại tư liệu về Phú Mỹ Hưng, chúng tôi thấy hình ảnh ông Lawrence S. Ting - doanh nhân người Đài Loan, người gắn liền với sự phát triển khu Nam Sài Gòn, thường được biết đến tại Việt Nam với tên gọi Đinh Thiện Lý. Chính ông Lawrence S. Ting là người đã chủ động góp phần đề xuất dự án Khu đô thị Phú Mỹ Hưng và thực hiện một cách kiên trì.

Giờ đây, xem lại những thước phim lội sình lầy giữa cánh đồng bạt ngàn lau sậy, càng thấy nể phục hơn tầm nhìn và ý chí sắt đá của những con người quyết tâm xây dựng Phú Mỹ Hưng ngày ấy. Bởi thực tế có rất nhiều nhà đầu tư, thậm chí đã ký cả biên bản ghi nhớ, nhưng khi nhìn thấy cánh đồng sình lầy như vậy đều lắc đầu bỏ đi.

Khởi công từ năm 1996, đến năm 2007, đại lộ Nguyễn Văn Linh, do Công ty liên doanh Phú Mỹ Hưng làm chủ đầu tư, đã hoàn thành, kết nối khu Nam Sài Gòn với những công trình lớn như Khu chế xuất Tân Thuận, Khu công nghiệp Hiệp Phước, Khu đô thị Phú Mỹ Hưng... Đây cũng là tuyến giao thông huyết mạch từ khu Nam của thành phố đi về các tỉnh miền Tây Nam bộ, là tuyến đường có độ rộng và cảnh quan đẹp nhất nhì cả nước.

Khu đô thị Phú Mỹ Hưng vào năm 2008 được công nhận là khu đô thị kiểu mẫu đầu tiên của cả nước nhờ quy hoạch đồng bộ, hệ thống hạ tầng kỹ thuật và xã hội hoàn chỉnh; không gian sống hiện đại, bền vững và tiện ích.

Khu chế xuất Tân Thuận, Khu đô thị Phú Mỹ Hưng, rồi cụm dự án tại Hiệp Phước, đại lộ Nguyễn Văn Linh… đã giúp hình hài của khu Nam Sài Gòn dần dần hiện rõ. Hình hài của những công trình, mô hình kinh tế nổi bật của TPHCM đã được dựng xây nên từ bàn tay khối óc và tấm lòng nhiệt thành yêu nước của bao người.