Ngày 6-9, Thanh tra Chính phủ đã công khai Kết luận thanh tra việc chấp hành quy định của pháp luật trong việc thực hiện một số dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng xây dựng - chuyển giao (BT), hợp đồng xây dựng - kinh doanh - chuyển giao (BOT) trong lĩnh vực giao thông, môi trường tại Bộ GTVT.
Kết luận của Thanh tra Chính phủ chỉ rõ từ khi triển khai đầu tư theo hình thức hợp đồng BT, BOT trong lĩnh vực giao thông đến nay, với hơn 70 dự án đã được thực hiện mà không lựa chọn được nhà đầu tư nào theo hình thức đấu thầu. 100% là chỉ định thầu với lý do chỉ có một nhà đầu tư tham gia.
Qua thanh tra cũng làm rõ nhiều dự án được chỉ định thầu có nhà đầu tư được lựa chọn chưa đảm bảo năng lực, dẫn đến việc đàm phán ký kết nội dung hợp đồng, hình thức hợp đồng, giám sát quản lý thực hiện hợp đồng, quản lý vốn đầu tư hết sức phức tạp, nhiều bất cập sai sót, làm hạn chế hiệu quả thực hiện các dự án cũng như chủ trương đầu tư chung.
Thanh tra Chính phủ cũng kết luận việc quyết định chủ trương đầu tư một số dự án BT, BOT còn bất hợp lý trong cân đối tổng thể và quy hoạch. Phê duyệt một số nội dung đầu tư, tổng mức đầu tư chưa đúng quy định, còn một số khoản sai lệch.
Đặc biệt, Bộ GTVT chưa có nghiên cứu đánh giá tổng thể, toàn diện thực trạng giao thông để từ đó cân đối, so sánh đầy đủ trên toàn hệ thống về sự cần thiết, về lộ trình đầu tư theo từng hình thức đầu tư. Vì thế các dự án đã quyết định đầu tư bằng hình thức BT, BOT hầu hết thực hiện ở những khu vực giao thông trọng yếu, có mật độ người, phương tiện tham gia giao thông lớn, đặt một số trạm thu phí có khoảng cách gần nhau gây bất hợp lý, giá thu phí cao, tăng nhanh, gây khó khăn với người tham gia giao thông mà không có sự lựa chọn khác.
Nhiều trạm thu phí giao thông đặt sai vị trí gây ùn tắc giao thông Tăng vốn vì phê duyệt sai
Kết luận thanh tra cũng làm rõ phần lớn các dự án đầu tư theo hình thức BOT là cải tạo nâng cấp tuyến đường cũ nên càng tăng tình trạng dồn tích, ùn ứ phương tiện giao thông ở những khu vực vốn đã đông đúc, trong khi không hướng đến việc mở rộng mạng lưới và phân làn giao thông hợp lý.
Đặc biệt một số dự án, như: tuyến đường Hoà Lạc - Hoà Bình và cải tạo nâng cấp Quốc lộ 6 đoạn Xuân Mai - Hoà Bình, dự án đường Thái Nguyên - Chợ Mới, dự án nâng cấp tuyến đường Pháp Vân - Cầu Giẽ... quy mô nâng cấp đường đầu tư chưa phù hợp quy hoạch đã được phê duyệt, dẫn tới tình trạng bất hợp lý trong việc đặt trạm thu phí.
Bên cạnh đó, có không ít dự án được phê duyệt chi phí giải phóng mặt bằng không sát, sai lệch lớn so với thực tế, dẫn tới tăng tổng mức đầu từ.
Qua kiểm tra một số nội dung về tổng mức đầu tư đối với 6 dự án xác định giá trị phê duyệt sai tăng trên 451 tỷ đồng. Trong đó, dự án hầm đường bộ Phước Tượng, Hầm Phú Gia trên 44 tỷ đồng; dự án nâng cấp tuyến đường Pháp Vân - Cầu Giẽ 18,8 tỷ đồng; dự án đường Hoà Lạc - Hoà Bình và cải tạo nâng cấp Quốc lộ 6 đoạn Xuân Mai - Hoà Bình trên 51,2 tỷ đồng; dự án đường Thái Nguyên - Chợ Mới trên 101 tỷ đồng; dự án khôi phục, cải tạo Quốc lộ 20 đoạn Km0+000 đến Km123+105 trên 225 tỷ đồng; dự án khôi phục, cải tạo Quốc lộ 20 đoạn Km123+105 đến Km268 là 11 tỷ đồng.
Thanh tra Chính phủ cũng khẳng định cơ chế thu phí hoàn vốn tại nhiều dự án còn bất cập, giá thu phí cao, điều chỉnh không hợp lý, thậm chí phương thức thu phí lạc hậu, gây ách tắc giao thông, phiền hà, bức xúc cho người tham gia giao thông.
