Trước thực trạng dân số Việt Nam đang có tốc độ già hóa nhanh và cả nước đã đạt mức sinh thay thế, mới đây trong dự thảo Luật Dân số do Bộ Y tế xây dựng đã đề cập tới 2 phương án để điều chỉnh mức sinh. Trong đó, phương án 1 cho phép các cặp vợ chồng được quyết định số con và được quyền tự lựa chọn khoảng cách giữa các năm sinh. Phương án 2 là tiếp tục quy định như hiện hành, vận động mỗi gia đình sinh 1 hoặc 2 con, trừ trường hợp đặc biệt do Chính phủ quy định. Đề xuất này của Bộ Y tế nhận được rất nhiều sự quan tâm của cộng đồng cũng như nhiều chuyên gia.
Theo ông Nguyễn Huy Quang, Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế), mặc dù dự thảo Luật Dân số có đề cập tới phương án nới lỏng chính sách sinh con và nhận được khá nhiều ý kiến ủng hộ nhưng không đồng nghĩa các cặp vợ chồng được sinh con thoải mái. Lý giải về việc này, ông Quang cho biết, hiện cả nước đã đạt mức sinh thay thế, nhưng mức sinh của các vùng miền lại không đồng đều. Bên cạnh những vùng vẫn còn mức sinh cao (số con trung bình của phụ nữ sinh đẻ vẫn trên 3 con) thì lại có những vùng mức sinh xuống rất thấp, như ở TPHCM tổng tỷ suất sinh chỉ là 1,3 con. Vì thế, nếu địa phương nào, vùng nào cũng sinh thấp, các cặp vợ chồng chỉ cần có 1 đứa con thì tốc độ già hóa dân số vốn rất nhanh sẽ càng nhanh hơn, dẫn tới nguồn nhân lực trong tương lai của đất nước sẽ bị thiếu hụt, gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng tới đời sống kinh tế - xã hội. Do đó cần thiết phải nới lỏng chính sách dân số để những nơi có mức sinh thấp phải được điều chỉnh, các cặp vợ chồng sinh con có trách nhiệm hơn đối với bản thân mỗi gia đình và rộng hơn là xã hội và đất nước.
Trong khi đó, nhiều chuyên gia cho rằng, việc trao quyền cho các cặp vợ chồng quyết định số con, khoảng cách thời gian giữa các năm sinh là hợp lý. Bởi lẽ, nếu không nới lỏng chính sách sớm, mức sinh sẽ ngày càng thấp. Nếu thấp hơn mức sinh thay thế, nguy cơ Việt Nam sẽ đối mặt với hội chứng 4 - 2 - 1 giống như Trung Quốc, tức là cứ 4 người (ông bà nội, ngoại) mới có 2 con và 1 cháu. Điều này sẽ phản ánh tỷ lệ già hóa dân số ở mức cao, ảnh hưởng đến kinh tế - xã hội. Trong khi đó, lâu nay, nước ta đạt được mục tiêu “mỗi gia đình chỉ có 2 con” một cách vững chắc. Hơn nữa, nhiều nghiên cứu cho thấy, mức sinh không chỉ phụ thuộc chính sách, luật pháp mà cơ bản phụ thuộc trình độ phát triển. Thực tế ở các nước cho thấy, xã hội càng phát triển thì các cặp vợ chồng càng lười sinh con.
Ông Nguyễn Văn Tân, quyền Tổng cục trưởng Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình (Bộ Y tế) cho rằng, hiện nay chính sách dân số đang khuyến khích người dân sinh từ 1-2 con để nuôi dạy cho tốt. Khi tỷ suất sinh của Việt Nam ở mức từ 3 - 4 con, thì việc vận động sinh từ 1 - 2 con là hợp lý. Tuy nhiên, theo kinh nghiệm các nước, khi mức sinh thay thế xuống thấp sẽ dẫn đến nguy cơ tốc độ già hóa dân số nhanh, thiếu lao động, thiếu phụ nữ… Khi mức sinh thay thế đã xuống thấp thì việc kéo mức sinh lên rất khó khăn. Nhiều gia đình sẽ không muốn sinh nhiều con, thậm chí không muốn sinh con. Do đó, để lường trước các nguy cơ ảnh hưởng xấu tới dân số cần thiết phải nới lỏng việc sinh đẻ, nhưng có kiểm soát.
Ảnh minh họa
NGUYỄN QUỐC
