Bài toán đau đầu
Theo số liệu thống kê mới nhất từ Trung tâm Quản lý giao thông công cộng (TTQLGTCC) thuộc Sở Giao thông Vận tải TPHCM, trong 6 tháng đầu năm nay, khối lượng VTHKCC thực hiện được hơn 303 triệu lượt hành khách, tăng 2,7% so với cùng kỳ năm 2018 và đạt 46,3% kế hoạch năm 2019.
Tuy nhiên, mức tăng này đã bao gồm các loại hình VTHKCC khác như buýt đường sông, taxi và các loại hình gọi xe công nghệ, vốn bùng nổ mạnh trong thời gian qua.
Nếu xét riêng loại hình VTHKCC trên đường bộ bằng xe buýt có trợ giá, khối lượng thực hiện trong nửa đầu năm 2019 chỉ đạt gần 89 triệu lượt hành khách, giảm 12,2% so với cùng kỳ năm trước và chỉ đạt 39,6% kế hoạch cả năm 2019.
Hành khách đi xe buýt tuyến 152. Ảnh: THÀNH TRÍ Ông Trần Chí Trung, Giám đốc TTQLGTCC, cho biết có nhiều nguyên nhân dẫn tới sự sụt giảm hành khách trên các tuyến xe buýt có trợ giá. Một trong những nguyên nhân đó là so với cùng kỳ năm 2018, số lượng tuyến xe buýt có trợ giá đã giảm đi 5 tuyến.
Cụ thể là các tuyến xe buýt Cảng quận 4 - Nhơn Đức (mã số 37), tuyến Bến xe miền Đông - Ngã tư Ga (mã số 40), tuyến Bến xe An Sương - Lê Minh Xuân (mã số 60), tuyến Bến xe miền Đông - KCN Tân Bình (mã số 95) và tuyến buýt mã số 149 Công viên 23/9 - Cư xá Nhiêu Lộc.
Đi kèm với các tuyến cắt giảm này là số lượng hành khách bị kéo giảm 1,25 triệu lượt, tương đương mức giảm 1,3%.
Một lý do khác là số tuyến xe buýt có phương tiện cũ, không đảm bảo số chuyến hoạt động theo kế hoạch, tiêu biểu như các tuyến Bến xe buýt Sài Gòn - Bến xe miền Tây (mã số 02), tuyến Bến xe buýt Chợ Lớn - Đại học Nông Lâm (mã số 06), tuyến Bến xe buýt Chợ Lớn - Bình Chánh - Hưng Long (mã số 09)… Tính ra có đến 18 tuyến xe buýt rơi vào diện này và đã kéo giảm khoảng 3 triệu lượt hành khách.
Bên cạnh đó, sự phát triển của dịch vụ gọi xe công nghệ cũng đã phần nào cạnh tranh với xe buýt truyền thống. Trên thực tế, lĩnh vực vận tải hành khách đường bộ đang chứng kiến nhiều doanh nghiệp tham gia dịch vụ xe ôm công nghệ, cũng như liên tục đưa ra nhiều chương trình ưu đãi, từ đó tác động đến số lượng hành khách đi xe buýt.
Số lượng phương tiện cá nhân tăng cao và tăng liên tục qua từng năm, cũng là nguyên nhân dẫn đến giảm lượng hành khách đi xe buýt, do ùn tắc giao thông diễn ra thường xuyên hơn khiến nhiều tuyến xe buýt không thể đảm bảo thời gian hành trình.
Hệ quả của việc xe buýt thường xuyên kéo dài thời gian hành trình so với dự định, đó là hành khách, đặc biệt đối tượng sinh viên - học sinh, thay vì lựa chọn sử dụng xe buýt khi có nhu cầu, đã chuyển sang phương tiện giao thông cá nhân.
Khó khăn còn nhiều
Về khách quan, địa hạt xe buýt TPHCM vẫn đang hoạt động trong bối cảnh còn rất nhiều khó khăn, thiếu thốn, tập trung vào cơ sở hạ tầng phục vụ hoạt động VTHKCC.
Toàn địa bàn thành phố hiện có 2.322 phương tiện tham gia hoạt động VTHKCC bằng xe buýt nhưng chỉ có 83 vị trí điểm đầu, điểm cuối. Ông Trần Chí Trung cho hay, trong số 83 vị trí này, chỉ có 23 vị trí mang tính ổn định lâu dài, 7 vị trí có hợp đồng thỏa thuận với địa phương/người dân bố trí đất làm bến bãi lưu đậu xe buýt, 39 vị trí là diện sử dụng tạm lòng - lề đường để xe buýt lưu đậu, 3 vị trí nằm ngoài địa giới thành phố…
Việc lưu đậu quá nhiều trên lòng - lề đường cũng làm ảnh hưởng đến giao thông đi lại và mỹ quan đô thị. Biết vậy, nhưng tìm được “nhà” cho xe buýt lưu đậu ổn định lại không dễ dàng.
Bên cạnh 2 yếu tố “giá vé rẻ” và “luồng tuyến phủ khắp, thuận tiện”, thì như đã nói “đảm bảo thời gian hành trình” cũng là thông số mang tính quyết định sự sinh tồn của hoạt động VTHKCC bằng xe buýt. Một trong những giải pháp giúp đảm bảo thời gian hành trình được tính đến, đó là mở làn đường ưu tiên cho xe buýt.
Thời gian qua, Sở GTVT TPHCM đã xúc tiến các bước chuẩn bị để thí điểm tổ chức 2 làn đường ưu tiên cho xe buýt; trong đó, mở làn trên đường Điện Biên Phủ, đoạn từ vòng xoay Lý Thái Tổ đến chân cầu Sài Gòn và một làn trên đường Võ Thị Sáu, đoạn từ đường Đinh Tiên Hoàng đến vòng xoay Công trường Dân chủ.
Các tuyến khác có khả năng mở làn đường ưu tiên là trên các tuyến đường: Trường Chinh, Nam Kỳ Khởi Nghĩa, Nguyễn Văn Trỗi, Phạm Văn Đồng, xa lộ Hà Nội. Việc mở làn đường ưu tiên cho xe buýt là cần thiết nhưng cũng hứa hẹn không ít khó khăn. Đó là do diện tích mặt đường vẫn vậy, nhưng lại phải dành một phần đường để ưu tiên cho xe buýt.
Theo các chuyên gia giao thông, một trong những phương cách để giải quyết khó khăn ban đầu xung quanh việc mở làn đường ưu tiên cho xe buýt, đó là cần sự phối hợp hỗ trợ từ các cơ quan chức năng, như Phòng Cảnh sát Giao thông đường bộ - đường sắt (PC08 - Công an TPHCM), Ban An toàn Giao thông TPHCM… cũng như cần sự thông cảm, hưởng ứng từ người dân tham gia giao thông trên đường.
