TPHCM đang cần một lượng lớn quỹ nhà tái định cư (TĐC) để phục vụ chương trình di dời hơn 20.000 căn nhà ven và trên kênh rạch; sửa chữa cải tạo hàng trăm chung cư cũ đang xuống cấp. Trong khi đó, hiện nay nhiều chung cư TĐC lại bị bỏ hoang, người dân không vào ở. Phóng viên Báo SGGP đã trao đổi với Giám đốc Sở Xây dựng Trần Trọng Tuấn về một số nội dung liên quan.
PHÓNG VIÊN: Xin ông cho biết tình hình sử dụng quỹ nhà TĐC trên địa bàn TP hiện nay như thế nào?
Ông TRẦN TRỌNG TUẤN: TPHCM còn gần 14.000 căn hộ và nền đất TĐC để trống, TP giữ lại hơn 8.500 căn hộ, nền đất để bố trí TĐC cho 460 dự án chỉnh trang đô thị, trong đó dùng 1.000 căn bố trí tạm cư cho các trường hợp cấp bách như bị sạt lở, cháy nổ, di dời khẩn cấp các chung cư cũ, hư hỏng… Số còn lại 5.200 căn hộ sẽ được mang bán đấu giá, gồm: gần 4.000 căn thuộc chương trình 12.500 căn hộ TĐC của dự án Khu đô thị mới Thủ Thiêm (quận 2); 1.000 căn tại khu TĐC xã Vĩnh Lộc B (Bình Chánh); 200 căn hộ tại dự án TĐC Phú Mỹ (quận 7).
Nguyên nhân có sự dôi dư nhà TĐC như hiện nay là do chính sách bồi thường thay đổi theo hướng ngày một thoáng hơn, tiếp cận theo giá thị trường. Nếu như trước đây, Nhà nước bồi thường đất của người dân theo giá quy định, các hộ dân bị di dời có xu hướng nhận nhà TĐC nhiều vì có lợi hơn phương án nhận tiền bồi thường. Tuy nhiên, hiện nay chính sách bồi thường thoáng hơn, giá bồi thường ngang bằng giá thị trường, giá nhà TĐC cũng cao bằng giá thị trường, nên người dân muốn nhận tiền để tự lựa chọn nơi ở. Ngoài ra, do quy định bắt buộc phải có nhà TĐC trước khi di dời người dân, nên TP phải chuẩn bị quỹ nhà TĐC lớn. Nhiều quận, huyện phải dùng ngân sách mua quỹ nhà TĐC, nhưng trong lòng lo ngay ngáy là không biết dân có nhận không? Điều này khiến quỹ nhà TĐC do Nhà nước chuẩn bị dư ra. Sở Xây dựng đã xin chủ trương và TP cho phép bán đấu giá để thu hồi vốn.
Như vậy việc “dư” quỹ nhà TĐC như hiện nay là do chính sách?
Từ năm 1998 đến năm 2007, việc đền bù giải tỏa thực hiện TĐC theo Nghị định 22. Nói nôm na là nếu “áp” theo Nghị định 22 thì người dân nhận căn hộ TĐC có lợi hơn nhận tiền, nhiều người nhận nhà xong đã bán lại kiếm lời. Do đó, áp lực về quỹ nhà TĐC thời điểm này rất lớn. Bối cảnh 12.500 căn TĐC tại Thủ Thiêm cũng tương tự vậy, vì dự án triển khai vào năm 2004. Thời đó, tôi đang là Phó Chủ tịch UBND quận 4, rất vất vả chạy khắp các dự án để mua từng căn hộ TĐC về bố trí cho dân vì thiếu trầm trọng. TPHCM hiện đang triển khai rất nhiều dự án trọng điểm. Quỹ nhà TĐC không chỉ phục vụ riêng cho từng dự án, mà còn phải tính đến các dự án khác trên địa bàn. Quỹ nhà TĐC phải tồn tại song song với dự án trong quá trình triển khai, thường thì 3 - 4 năm. Sau khi dự án hoàn thành mà người dân chọn phương thức nhận tiền để tự lo chỗ ở mới, quỹ nhà TĐC dư ra thì TP sẽ tính toán dùng cho các dự án sau, hoặc kiến nghị cơ quan chức năng cho phép bán đấu giá thu hồi vốn.
Trước kia, khi giải tỏa một dự án, chúng ta chỉ điều tra về mặt pháp lý của căn nhà mà không quan tâm đến đời sống, công ăn việc làm của người dân sau khi bị giải tỏa chuyển về nơi ở mới, để có những dự báo và đưa ra giải pháp phù hợp hơn. Tình trạng căn hộ TĐC dôi dư hiện nay có tính lịch sử, 20 năm trở lại đây chúng ta thực hiện hàng trăm dự án và không phải dự án nào cũng sử dụng hết quỹ nhà TĐC, có dự án thiếu, có dự án thừa, rồi cộng dồn lại thành ra con số hiện nay. Trong quá trình thực hiện TĐC cho người dân, TP đã rút ra được nhiều bài học. Không thể bố trí cơ học người dân từ địa bàn này đến địa bàn xa, không thuận tiện cho sinh hoạt và công việc, mà nên TĐC tại chỗ, đảm bảo tốt nhất quyền lợi cho người dân. Ngoài ra, cần phải điều tra xã hội học, dự báo nhu cầu, hình thức TĐC, phát triển loại hình nhà ở xã hội cho thuê để đáp ứng nhu cầu người dân, đặc biệt là các hộ dân bị giải tỏa nhưng không đủ điều kiện để bố trí TĐC.
Gần đây có dư luận về việc các doanh nghiệp (DN) bán nhà TĐC theo giá thương mại. Ông giải thích vấn đề này như thế nào?
Đối với chương trình 12.500 căn hộ TĐC khu Thủ Thiêm, TPHCM đã xin ý kiến Chính phủ đồng ý trước khi thực hiện. Trước đây, TP giao Ban quản lý Khu đô thị mới Thủ Thiêm mua lại quỹ nhà của DN, để phục vụ TĐC cho việc giải tỏa 5 phường ở Thủ Thiêm. Tuy nhiên, do phần lớn người dân lựa chọn phương thức nhận tiền và tự lo chỗ ở, nên quỹ nhà TĐC không sử dụng hết. Nguồn nhà đem bán đấu giá là các dự án mà TP mua lại từ DN, hoặc dự án đó được đầu tư thực hiện từ ngân sách nhà nước, nay không có nhu cầu thì xin ý kiến để bán đấu giá. Riêng dự án của liên danh Thuận Việt - Sacomreal nằm trong khu 12.500 căn TĐC khu đô thị mới Thủ Thiêm hiện vẫn là tài sản của DN (do TP chưa trả tiền cho DN), nay TP không có nhu cầu mua nữa thì DN tự kinh doanh. Tuy nhiên, TP sẽ xác định tiền sử dụng đất theo giá thị trường để DN thực hiện nghĩa vụ tài chính, thu ngân sách cho Nhà nước. Cho đến nay việc xác định giá trị đất vẫn chưa xong, có nghĩa là Thuận Việt chưa đủ điều kiện để bán nhà ra thị trường.
