Sao lại lấy đá ghè chân mình?

Nhiều bất cập trong dự thảo

Theo bà Nguyễn Thị Tịnh, nguyên Chủ tịch Hội nước mắm Phú Quốc, nước mắm Phú Quốc là sản phẩm đầu tiên của Việt Nam và các nước ASEAN được bảo hộ tên gọi xuất xứ tại tất cả các nước thành viên trong Liên minh châu Âu (EU). Nước mắm Phú Quốc là sản phẩm có chỉ dẫn địa lý đầu tiên của Việt Nam, được công nhận và bảo hộ tại EU. Đây là điều kiện để nước mắm Phú Quốc có mặt tại nhiều thị trường quốc tế. Bà Nguyễn Thị Tịnh cho biết phải mất rất nhiều thời gian để chứng minh về chất lượng, an toàn thì mới được EU chấp nhận, cũng là cách để duy trì một di sản về ẩm thực ông cha ta để lại từ hàng trăm năm qua. “Bản thân thương hiệu nước mắm Thanh Quốc do tôi làm giám đốc cũng phải vượt qua rất nhiều tiêu chuẩn bắt buộc như ISO 22.000; HACCP và được cấp code mới có thể xuất khẩu vào các nước. Thế nhưng, với các chỉ tiêu mới, đặc biệt là chỉ tiêu về histamine, nhiều cơ sở nước mắm truyền thống sẽ không còn, nếu Dự thảo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về nước mắm được áp dụng”, bà Nguyễn Thị Tịnh lo lắng.

Đi vào cụ thể, đại diện Hiệp hội nước mắm Nha Trang (tỉnh Khánh Hòa) cho rằng có rất nhiều nội dung trong dự thảo mới không phù hợp với thực tế sản xuất nước mắm truyền thống. Điển hình như quy định về việc kiểm soát dư lượng thuốc bảo vệ thực vật là nitrat và dư lượng thuốc thú y cũng không phù hợp vì nước mắm truyền thống được sản xuất từ cá và muối hoàn toàn tự nhiên; việc đưa chỉ tiêu vi sinh clostridium botulinum là sai vì loại vi sinh này không phát triển trong môi trường nước mắm, gây tốn kém trong kiểm soát… Đặc biệt việc kiểm soát histamine nguyên liệu cá lấy mẫu và kiểm soát định kỳ không khả thi trong điều kiện sản xuất nước mắm truyền thống như hiện nay, bởi nguyên liệu sản xuất nước mắm truyền thống là cá cơm. Cá cơm được đánh bắt trong ngày và có bộ lòng nhỏ nên lượng histamine không đáng kể.

Cần 2 bộ tiêu chuẩn Việt Nam

Trước tình hình này, Hiệp hội Nước mắm Nha Trang đã có văn bản đề nghị giảm chỉ tiêu kiểm soát kim loại nặng từ 4 chỉ tiêu xuống 1 chỉ tiêu như trước, nâng mức giới hạn kiểm soát hàm lượng histamine từ 400 lên 800mg/lít trong tiêu chuẩn Codex cho phù hợp với điều kiện sản xuất thực tế.

Văn bản cũng đề nghị cơ quan nhà nước tạm dừng không ban hành tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) và tiến hành khảo sát thực tế tại các vùng miền có sản xuất nước mắm truyền thống như Phú Quốc, Nha Trang, Phan Thiết, Cát Hải để tổ chức các buổi thảo luận khoa học lấy ý kiến rộng rãi trước khi ban hành. Hiệp hội Nước mắm Nha Trang đề nghị xây dựng 2 bộ TCVN quy phạm sản xuất cho nước mắm truyền thống và nước chấm công nghiệp.

Bà Nguyễn Thị Tịnh cho biết thêm, ngày 12-3 sắp tới Hội nước mắm Phú Quốc sẽ tổ chức cuộc họp với các DN, nhà khoa học, chuyên gia để lấy ý kiến đóng góp. “Chúng tôi mong muốn Chính phủ hãy cho phép soạn thảo 2 bộ TCVN đối với nước mắm truyền thống và công nghiệp để có sự rạch ròi, tạo điều kiện cho DN sản xuất nước mắm phát triển”, bà Nguyễn Thị Tịnh nói.

Theo hãng nghiên cứu thị trường Euromonitor, thị trường nước mắm ước tính có giá trị khoảng 4,5 tỷ USD và có mức tăng trưởng hàng năm khoảng 4,7% trong giai đoạn từ 2016 đến 2021. Trong đó, thị trường nước mắm Việt Nam được định giá vào khoảng 501 triệu USD, với sản lượng hơn 70.000 tấn nước mắm được sản xuất trong năm 2015. Mỗi năm có hơn 300 triệu lít nước mắm được tiêu thụ, trung bình một người Việt sử dụng 4 lít nước mắm mỗi năm.

Giá trị một chai nước mắm công nghiệp đang ở khoảng 1-2USD, trong khi nước mắm truyền thống độ đạm cao và thuần chất có thể lên đến 9USD. Hiện chỉ có 2 địa phương được Cục Sở hữu trí tuệ cấp chỉ dẫn địa lý nước mắm, là Phú Quốc và Phan Thiết. Trên thị trường cũng đang tồn tại song song 2 loại nước mắm là nước mắm truyền thống và nước mắm công nghiệp (còn gọi là nước chấm). Số liệu thống kê không chính thức cho thấy, nước mắm truyền thống chiếm khoảng 25%-30%, thị phần còn lại rơi vào tay các nhà sản xuất nước mắm công nghiệp. 

             Không rõ ràng, khó đồng thuận