Hàng loạt giải pháp được đưa ra, từ kêu gọi, vận động đến quy định chỉ tiêu phấn đấu, chỉ tiêu thi đua. Có lúc giá thịt heo trên thị trường có nhích lên đôi chút, nhưng nhìn chung “đầu ra con heo” vẫn bị nghẽn. Con heo vẫn đang gặp khó.
Tại diễn đàn Quốc hội, Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Nguyễn Xuân Cường đã nêu ra nguyên nhân dẫn đến một lượng lớn heo không tiêu thụ được là do “cung vượt quá cầu” và “3 yếu kém” của ngành là chăn nuôi nhỏ lẻ, liên kết và tổ chức thị trường yếu kém. Nhưng thực ra, còn một nguyên nhân của mọi nguyên nhân là bất cập của cơ chế chính sách, chất lượng của quy hoạch, dự báo hạn chế và việc chỉ đạo, điều hành sản xuất chưa gắn kết tốt với thị trường tiêu thụ làm cho con heo gặp khó.
Từ con heo, nhìn sang con bò vẫn là vấn đề cần chăm lo chính sách. Thời gian gần đây, bò ngoại với số lượng lớn đã gây khó cho thịt bò nội. Nhu cầu tiêu dùng thịt bò ngày càng lớn, trong khi nguồn cung trong nước liên tục giảm. Với nhu cầu dùng thịt bò trong nước tăng, ngành chăn nuôi không đáp ứng đủ lượng hoặc phải nhập khẩu theo đường tiểu ngạch từ các nước láng giềng rất khó kiểm soát chất lượng, thì việc tăng một lượng lớn thị bò nhập khẩu từ các nước có nền nông nghiệp phát triển như Úc, Mỹ, Nhật thời gian gần đây là sự vận hành tất yếu của quy luật cung cầu.
Theo xu thế đó, lần đầu tiên ở ĐBSCL, một hệ thống cung cấp thịt bò tươi nhập khẩu nguyên con, sau khi nuôi nhốt và giết mổ bằng các lò mổ tập trung hiện đại, được đưa vào khai thác với thương hiệu “Bò khỏe” tại Cần Thơ. Sau hơn nửa năm khai sinh, “Bò khỏe” đã xác lập một chuỗi giá trị của con bò ngoại mới tại vựa lúa miền Tây Nam bộ. Công ty CP Sinh Thái Việt là đơn vị nhập khẩu và là chủ đầu tư hệ thống “Bò khỏe”, phân phối thịt bò Úc tươi sống tại Cần Thơ, các tỉnh ĐBSCL và tiến tới mở rộng hệ thống cung cấp bò sạch, chất lượng cao trên toàn quốc. Một chuỗi cung ứng mới của con bò ngoại đã được xác lập từ Úc đến Việt Nam, không chỉ mời chào làm thay đổi thói quen tiêu dùng của các bà nội trợ hàng ngày, mà nó còn có khả năng đáp ứng một lượng thịt lớn cho các suất ăn công nghiệp bằng lợi thế của thịt ngoại giá cả phải chăng, được bảo chứng bằng thương hiệu “Bò khỏe” đang là một thách thức đối với thịt bò nội.
Dư địa của thị trường bò thịt trong nước còn rất lớn. Từ xu thế nhập thịt bò đông lạnh thời gian đầu, nhiều doanh nghiệp chuyển sang nhập khẩu bò nguyên con về để sinh sản và nuôi trong nước chứ không còn để vỗ béo đơn thuần như trước nữa. Phương thức mới này không còn là việc mua bán đơn thuần mà đang bổ sung cho ngành chăn nuôi trong nước bằng sức mạnh của bò ngoại. Đằng sau thịt “Bò khỏe” được bán tại các cửa hàng phân phối là hệ thống trang trại, lò giết mổ hiện đại và đồng cỏ nguyên liệu được đầu tư dùng làm thức ăn cho bò, tạo ra những “phân khúc giá trị mới”, giải quyết việc làm cho người lao động.
Hướng đi mới vừa đặt ra thách thức cạnh tranh cho ngành chăn nuôi trong nước, vừa đang “bổ trợ” các khiếm khuyết đang tồn tại nhiều năm liền của ngành chăn nuôi kém sức cạnh tranh. Thay vì “cấm cửa” bò ngoại, rất cần nghiên cứu, khuyến khích đầu tư với phương thức tương tự. Nhiều vấn đề như cải tạo giống bò chất lượng cao, tổ chức lại hệ thống chăn nuôi bằng các phương thức phù hợp, có chính sách khuyến khích đầu tư hệ thống giết mổ hiện đại, đảm bảo thịt bò sạch, truy xuất nguồn gốc và thương hiệu mạnh, nâng cao năng lực cạnh tranh trong hợp tác chăn nuôi, phân phối. Nhìn thực trạng “heo khó, bò khỏe”, thay vì chạy theo “giải cứu”, cần thiết kế lại chính sách bằng tư duy phát triển.
Vấn đề quan trọng hơn các hoạt động “giải cứu” là phải xác lập các cơ chế, chính sách để đáp ứng sức cầu; nâng chất, đảm bảo nguồn cung và lồng ghép với phát triển chăn nuôi trong nước, các phân khúc giá trị gia tăng và ngành phụ trợ cho chăn nuôi, khuyến khích đầu tư trang trại, lò giết mổ đảm bảo chất lượng thực phẩm.
Chính sách bảo trợ hàng nội, hàng rào kỹ thuật thay cho hàng rào thuế quan trong xuất nhập khẩu thời mở cửa là rất cần, nhưng “sự nuông chiều” hay kiểu bảo vệ bằng cách “che chắn” thường dễ triệt tiêu động lực cạnh tranh cho ngành sản xuất trong nước.
Việt Nam đã tham gia hàng loạt các hiệp định thương mại tự do FTA. Hàng loạt các dòng thuế nhập khẩu hàng hóa được đưa về bằng 0 theo lộ trình cam kết. Nguyên tắc “chơi chung” và “có đi có lại” buộc chúng ta không thể cấm cửa bò ngoại trong khi muốn tăng xuất khẩu vào nước bạn các mặt hàng chúng ta đang có lợi thế. Nâng cao sức cạnh tranh của hàng nội là con đường tất yếu để tồn tại trong xu hướng mở cửa, hội nhập và ngành chăn nuôi không phải là ngoại lệ.
TRẦN HỮU HIỆP
